Хакасиядағы туризм

Рувики тiп сайттаң

Хакасиядағы туризм — Хакас Республиканың экономиказының отраслы. Хакасияның туризмі чапсых культура-тархын ис-пайы, чир-чайаанның аймах кӧрімнері, туристтерге килістіре рекреация ресурстары хоостыра тиліпче.

Регионның тиксі чирін алза, аның алынҷа хайраллалчатхан чир-чайаан чирлеріне 7,6 % килісче. Ол чирлерде30 муң памятниктер хайраллалча.

Целебное Сыра кӧл

Археология чирлері[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Хакасия — кӱргеннер чазыларына, пурунғы сібеелерге, хайадағы хоостарға пай чир, хайзылары регионның прай даа чирінде парлар. Андағ иң саблығ орыннар санында Улуғ Салбых кӱргені, Пічікчіл хайа (орыс. Сулекская писаница), Пойар тағдағы паза Кӱнӱ тағдағы пічіктіг тастар (Подкунинская писаница), Оңно тағ системазының археология памятниктері, Оғлах тағның ортын чӱс чыллардағы сібее чирлері паза хырых азыра сібее паза ызых орын[1], археология саринаң оларның оны істезіл парған (кӧзідімге Чабак сібее[2], Устанах[3], Чылан тағ,[1] Хазынхыр[1] паза пасхазы), ортын чӱс чыллардағы Кӧпен паза Уйбаттағы чаа тастар.

Хакас заповедниктегі чаа тастар

Хакасияның кидеркі чардығында, Асхыс аймаанда, чир-чайаанның аймах кӧрімнеріне паза археология чыындыларына (кӱргеннер, обаалар, пурунғы кізілернің чуртаан орыннары) пай Казановкадағы Хакас Республиканың национальнай музей-заповеднигі орныхча. Іҷелерге, ипчілерге хабасчатхан Улуғ Хуртуйах тас Оңхак аалда орныхча. Хола чӱс чылның паза пір памятнигі Сыра аймаандағы Тойымдағы кольцо полча.

Хакасиядағы туризм кӧрімнері

[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Экология туризмі[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Хакасияда чир-чайаанны паза культураны хайраллапча Хакас заповедник паза аның чапсых орыннары. Заповедник чирінде мындағ экология паза эксурсия кіннері пӱдірілгеннер: «Оғлах тағ», «Иліг кӧл», «Пілӧ кӧл», «Абаза город»[4]. Іди, 2014 чылда Хакас заповедникте «Оғлахты» туристтер комплекзі азылған, хайзы Хызылчар водохранилищезінің сол хазында, Боград аймааның Пӧзік хас аалынаң ӱстӱнзархы саринда орныхча. Комплекске Визит кіні, Хакасиядағы иң улуғ хайадағы хоостар чыындызына апарчатхан пасхысча чорых кірче[5][6]. Алынҷа хайраллалчатхан чир-чайаан чирлері аразында экология туризмінің объекттері полчалар: Тастып аймаандағы «Маран кӧл», «Хакасия» чир-чайаан парктары, Сыра аймаандағы «Ӱӱс» чир чайаан заказнигі паза «Тас арығ» чир-чайаан памятнигі, ідӧк Асхыс аймаандағы «Ӱӱ тағ» паза Орджоникидзе аймандағы «Ивановскай кӧллер».

Сырадағы «Тастар арии» — чапсых чир чайаан памятнигі, аның чирінде тастар пасхаҷыл оңдайнаң чатчалар. Пасхаҷыл пӱдістіг тастары ӱчӱн алынҷа хайраллалчатхан чир «Тастар арии» адал парған.

«Каменный Гриб»

Кізінің хайынғаны сылтаанда пол килген Тойым ойымы Тойым посёлогы хыринда орныхча, хорғыс ағылчатхан спортнаң айғазарға хынчатханнарға кӧріл парған. Спалеологтар Тоғызаас участогындағы орыс тілінең Ящик Пандоры, Хос хулах хуйуларда паза пасхазында пол парыбысчалар.

Хазых пиктеҷең туризм[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Республикада 500 азыра кӧл саналча. Сыра кӧл Сыра аймаанда орныхчатхан Хакасияның иң саблығ хазых пиктепчеткен суғларның пірсі полча. Пілӧ кӧл — региондағы иң улуғ минераллығ кӧл, аның суу «Карловы Вары» курорттағызына тӧӧй, кӧлнің хазында «Скалки» тіп экология паза туристтер ибіҷектер комплексі орныхча[7]. Пуланнығ кӧл — Асхыс аймааның тайға чиріндегі тустығ нимес суғ. Аның хазында паза хости олған лагерьлері, спорт паза туристтер базалары парлар. Ідӧк хазых пиктирге кӧріл парғаннар: Иванов кӧллері, Маран кӧл, Хааң кӧл, Матарах кӧл, Тус Сӱңет, Палты кӧл, Иліг кӧл, Хара кӧл, Ӱс кӧл.

Хааң кӧл

Саналығ чылҷаң туризм[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Регионда саналығ чылҷаң пис комплекс тоғынча: «Гладенькая», «Сюгеш», «Нымырттығ хол», «Горная жемчужина» паза «Ирт тағ». Ідӧк «Приисковый» саналығ чылҷаң лагерьде фрирайднаң айғасчалар.

Танығлығ киректерні таныхтаҷаң туризм[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Хакасияның ӧӧн ӱлӱкӱннері паза фестивальлар санына кірчелер: хакастарның Наа чылы «Чыл Пазы» — хакас чонның мӱчелнің ӧӧн ӱлӱкӱннерінің пірсі, Кӱн пазы, Тун пайрам—пастағы айран ӱлӱкӱні, «Ӱртӱн тойы»; хакас чонның кибірліг ас-тамаана чарыдылған Айран сузы паза Алтын Ас; чоннар аразындағы чир-чайаанны хайраллаҷаң паза чоннарның театр фестивальы, чоннар аразындағы «Тархын-культура ис пайы социокультурнай ис-пай ресурзы чіли» тіп форум [8].

2024 чылда республика синіндегі таныхталчатхан «Чыл Пазы» тӧстелгеннең пеер 30 чылын таныхтабысхан. Олох чылда Россиядағы Сӧбіре чылына чарыдылған «Тун пайрам» таныхталған, анда 40 муң азыра Хакасияның чуртағҷызы паза аалҷызы пол парыбысхан[9].

Музейлер[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Хакасиядағы Л.Р. Кызласовтың адынаң чир-суғ ӱгренҷең национальнай музей республиканың иң сіліг паза саблығ орыннарынының пірсі полча. Амғы туста музей чыындызына 130 хайраллалчатхан ниме кірче. Ол археология, этнография, искусство, естественнай наукалар чыындылары, пічіктер, асхынах саннығ кинделер, нумизматика паза пасхазы полча.

Азых тигір алтындағы музейлер

[тӱзедерге | код тӱзедерге]
  • «Хуртуйах тас» музей
  • «Салбых чазызының пурунғы кӱргеннері» музей.
  • «Сос пилтірі» музей
  • «Оңно» музей
  • Полтахтағы «Хайа хоос» хайа хоостар искусствозының музейі

Архитектура памятниктері

[тӱзедерге | код тӱзедерге]
  • К. И. Иваницкийнің туразы

Статистика

[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Хакасиязар килчеткен туристтер саны чыл сай 12-15% ӧзіп одырча. Іди, 2014 чылда Хакас Республикада 470 муңҷа турист пол парыбысхан[10]. 2019 чылда регионзар 4,2 муң пасха хан чирі кізізі кил парған, 2018 чылдағызынаң (3,8 муң кізі) 10,5% ӧс парған. Иң кӧп туристтер Германиядаң, Кореядаң паза Хыдат чирінең полғаннар[4].

Алған орын

[тӱзедерге | код тӱзедерге]
  1. ↑ 1 2 3 А. И. Готлиб, М. Л. Подольский. Святилища — горные сооружения Минусинской котловины. СПб: 2008.
  2. ↑ Крепость Чебаки // Государственное бюджетное учреждение Республики Хакасия «Туристский Информационный Центр республики Хакасия»
  3. ↑ Крепость Устанах // Государственное бюджетное учреждение Республики Хакасия «Туристский Информационный Центр Республики Хакасия»
  4. ↑ 1 2 Стратегия развития туризма в Республике Хакасия на период до 2035 года. Хакасия — Земля пяти стихий. Дата обращения: 27 Азығ айы 2025.
  5. ↑ Заповедник «Хакасский» открыл новый Визит-центр на участке «Оглахты». zapovednik-khakassky.ru. Дата обращения: 4 От айы 2016. Архивировано 18 Орғах айы 2016 года.
  6. ↑ Межрегиональная научно-практическая конференция «Теория и практика научных исследований в библиотеках». conf.ict.nsc.ru. Дата обращения: 4 От айы 2016. Архивировано 7 Орғах айы 2016 года.
  7. ↑ Эколого-экскурсионный комплекс «Скалки». Дата обращения: 27 Азығ айы 2025.
  8. ↑ Республика Хакасия Архивная копия от 10 Кічіг хырлас айы 2014 на Wayback Machine // Справочная Сибири
  9. ↑ Тун пайрам посетили свыше 40 тысяч гостей. Дата обращения: 27 Азығ айы 2025.
  10. ↑ Завтра туриста. kiricheshki. Дата обращения: 6 Чарыс айы 2015.

Ссылкалар

[тӱзедерге | код тӱзедерге]
Алған орны - https://kjh.ruwiki.ru/w/index.php?title=Хакасиядағы_туризм&oldid=86960