Иліг кӧл
Кӧл | |
Иліг кӧл | |
---|---|
![]() Алтынзарыхтаң кӧлге кӧрім чайғыда 2008 чылда | |
Морфометрия | |
Тиксі пӧзии | 455[1] м |
Сині | 7[2] × до 4,3[2] км |
Улии | 21,54[2] км² |
Чар линиязы | 20,4[2] км |
Иң тирең орны | 16,2[2] м |
Ортымах тирең орны | 10,4[2] м |
Гидрология | |
Тус сині | 661 мг/л[2] |
Ӧтіре кӧрінчеткені | 7[2] м |
Суғ істі | |
Кірчеткен суғлар | Карыш, Хара суғ, Шексуг |
Вытекающая река | Орлаңа |
Чирі | |
54°27′42″ с. ш. 90°05′13″ в. д.GЯO | |
Хазна | |
РФ-ның субъекті | Хакасия |
Аймах | Сыра аймағы |
Идентификаторлар | |
Регистрация номерi ГКГН: 0564096 | |
![]() |
Иліг кӧл (орыс. Итколь)[1][3][4][5] (иліг кӧл, Душининнер хыстаа, Ит кӧлі)[6] — Хакасияның Сыра аймаандағы кӧл [6], кӧллернің Сыра группазына кірче[2]. Сыра кӧлдең ӱстӱнзархы-кидеркі саринзар 3 км оортах чирде орныхча, аның сині 100 метрге тӧбін[6].
Ӱстӱнзархы-кидеркі саринзар пӱдізінең сӧӧлчік; узуны — 7 км, иң улуғ чалбаа — 4,3 км, улии — 21,54 км², чар линиязының узуны — 20,4 км. Иң тирең чирі — 16,2 м, ортымах — 10,4 м[2]. Талай синінең 455 м пӧзік чирде орныхча[1]. Хакас заповеднигінің «Иліг кӧл» чирінде орныхча[6].
Суу сарығ арах ӧңніг, минерализациязы улуғ арах, ӧтіре кӧрінчеткені — 7 м[2]. Тӱбінде хум алай тастар. Кидеркі паза ӱстӱнзархы-кидеркі хазы састығ, алтынзархы паза іскеркі саринда хум паза сай пар. Ибіркі чирлері — чазылар. Ӱстӱнзархы саринда тыт ӧсче[6].
Кӧл хыринда арам учурапчатхан ӧзімнернің кӧрімнері паза аң-хустары парлар (кічіг турна, ылачын, хазы аала ылачын, орёл-могильник). Палыхха пай (ала пуға, пелядь, кӱмӱс пазыр, лещ)[6].
Иліг кӧлдең Жемчужнай посёлоктағы «Сыра кӧл» курортсар ісчең суғ парча[6].
Иліг кӧл хыринда хола эпоханың алнындағы чардығындағы окунев культуразының кӱргеннері табылғаннар[7].
Хайраллалчатхан чир
Иліг кӧл хазнаның «Хакас» чир-чайаан заповеднигінің чардығы полча[8][6]. Чирінің улии — 5547 га[8]. Ибіркізі тигей-тӧңніг. Чиріне кӧлнің ибіркізінең пасха, ідӧк акваториязының улуғ чардығы кірче, андар улуғ нимес сала минераллығ Поос кӧллерінің 5 кӧлі кірче. Иліг кӧлде палыхтарның 10 кӧрімі тоғасча. Хайраллалчатхан чирде хустарның 204 кӧрімі, чыл чӧрчеткеннернің 5 кӧрімі, сӱтнең азырапчатханнарының 15 кӧрімі пар. Хызыл киндеге кирілгеннер санында кічіг турна, ылачын, хазы аала ылачын, хара хус чуртапча.
Алған орын
- ↑ 1 2 3 Лист карты N-46-49-В — ФГУП «ГОСГИСЦЕНТР»
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Озеро Иткуль // Озера Хакасии и их рыбохозяйственное значение / науч. ред. канд. биол. наук Г. П. Сигиневич; ред. З. Кофман. — Сборник трудов (Сибрыбниипроект, Красноярское отделение, Том XI). — Красноярск: Красноярское книжное издательство, 1976. — С. 162—168. — 600 экз.
- ↑ Итколь (№ 0564096) / Реестр наименований географических объектов на территорию Республики Хакасия по состоянию на 20.3.2019 // Государственный каталог географических названий / rosreestr.ru.
- ↑ Данные получены с помощью Публичной кадастровой карты на официальном сайте Росреестра.
- ↑ Словарь названий гидрографических объектов России и других стран — членов СНГ / под ред. Г. И. Донидзе. — М.: Картгеоцентр — Геодезиздат, 1999. — С. 152. — ISBN 5-86066-017-0.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 М. Л. Махрова. И́ткуль // Энциклопедия Республики Хакасия : Т. 1 : А—Н / гл. ред. В. А. Кузьмин. — Красноярск: Поликор, 2007. — С. 249. — 5000 экз. — ISBN 978-5-91502-001-5.
- ↑ Археологи: жители Южной Сибири 4,5 тысячи лет назад верили в трёхмерный мир . tass.ru. Архивировано из оригинала 28 Орғах айы 2016 года.
- ↑ 1 2 Государственный природный заповедник "Хакасский" . — Информация об ООПТ на сайте информационно-аналитической системы «Особо охраняемые природные территории России» (ИАС «ООПТ РФ»): oopt.aari.ru. Дата обращения: 2016-4-21.
Литература
- Природный комплекс и биоразнообразие участка «Озеро Итколь» заповедника «Хакасский»/ Коллектив авторов. Под ред. В. В. Непомнящего. — Абакан: Хакасское книжное издательство, 2010. — 418 с.