Наа чыл
Наа чыл | |
---|---|
![]() Наа чыл сыбызы | |
Тузазы | Чуртастың наа тузының пасталғаны |
Таныхталчатхан орны | Григориан мӱчелінең тузаланчатхан хазналар |
Кӱні | Григориан мӱчелі пастыра чылның пастағы кӱні (1 январьда) |
Таныхталчатхан тузы | Фейерверктер, сӧбіренең таныхтааны, иирдегі пайрамнар |
Палғалыстығ | Кӧлееде, Наа чыл алындағы кӱн, Иргі Наа чыл |
![]() |
Наа чыл (орыс. Новый год) — мӱчелнің ӧӧн ӱлӱкӱні. Ол амғы чылның халғанҷы кӱнінең пазағы чылның пастағы кӱніне кірчетсе, таныхталча[1]. Алылған мӱчел пастыра, аны кӧп чоннар таныхтапчалар.
Чылны 1 январьдаң пастирын рим правителі Юлий Цезарь п. э. алн. 46 чылда кирген[2]. Пурунғы Римде пу кӱн Янусха чарыдылған. Январь Янус худай адынаң пӱткен. Аны ікі сырайлығ кӧзітчеңнер:пірсі алнынзар, пірсі соонзар кӧрген[3].
Наа чыл кӱні
Хазналарның кӧп сабазы Наа чылны кӱрген айының 1-ғы кӱнінде таныхтапча[4]. Ол Григориан мӱчелі пастыра чылның пастағы кӱні полча. Наа чыл пояс тузы пастыра Амыр тиңісте пасталча, пурнада аны Лайн олтырыхтардағы Кирибати Республика таныхтапча (час хуры UTC+14). Иң орай Наа чылны Америкадағы Самоа, Мидуэй паза Ниуэ олтырыхтар чоны удурлапча (час хуры UTC−11) — Лайн олтырыхтардағы Кирибатиде ол туста кӱрген айының 2-ҷі кӱні паза орты хараа соонаң пір час полча[5]. Хайзы хазналар Ай мӱчелі пастыра Наа чылны таныхтапчалар[6][7][8].
1 январьдаң сығара Наа чылны п. э. алн. 153 чылда таныхтап сыхханнар, андада пу кӱнде Римдегі консуллар должностьтарын толдыр сыхчаңнар. п. э. алн. 46 чылда Римдегі полководец паза ӧӧркі жрец Гай Юлий Цезарь наа мӱчелін кирген («Юлиан мӱчелі») паза чыл п. э. алн. 45 чылның 1 январьынаң сығара пасталарын турғысхан.
- 1 январьда — Григориан, Юлиан паза Наа Юлиан мӱчеллері пастыра Наа чыл полча.
- 21 паза 21 февраль аразында (пір кӱнінде) — Хыдат Наа чылы (Хыдат).
- 21 алай 22 мартта — Ирандағы Наа чыл Навруз (Иран, Азербайджан, Казахстан, Чыл пазы [9], Киргизия, Таджикистан, Туркмения, Узбекистан).
- 13 апрельдең 15 апрельге теере — Сонгкран (тайск. สงกรานต์) — тайскай Наа чыл.
- 14 апрельде — бенгал Наа чылы (Бангладеш).
- Песах соонаң 163 кӱн пазынаң (5 сентябрьдаң ирте нимес паза 5 октябрьдаң орай нимес) — еврей ӱлӱкӱні Рош ха-Шана (Израиль).
Иргі Наа чыл[тӱзедерге | код тӱзедерге]
Иргі Наа чыл —Юлиан мӱчелі пастыра таныхталчатхан наа чыл ӱлӱкӱні. 1901 чылдаң сығара 2100 чылға теере Григориан паза Юлиан мӱчелі аразы 13 кӱн саналча. Юлиан мӱчелі пастыра Наа чыл 31 декабрьдаң (13 январьдаң) 1 январьға (14 январьға) килісче. Россияда, Беларусьта, Украинада, Казахстанда, Грузияда, Арменияда, Азербайджанда, Сербияда, Швейцарияда паза тилекейнің пасха хазналарында таныхталча.
Алған орын
- ↑ Новый год : [арх. 8 Улуғ хырлас айы 2022] / Е. С. // Николай Кузанский — Океан. — М. : Большая российская энциклопедия, 2013. — С. 246. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 23). — ISBN 978-5-85270-360-6.
- ↑ Климишин И. А. Календарь и хронология. — Изд. 3. — М.: Наука. Гл. ред. физ.-мат. лит., 1990. — С. 288—289. — 478 с. — 105 000 экз. — ISBN 5-02-014354-5.
- ↑ The World Book Encyclopedia. 1984. Т. 14. С. 237.
- ↑ Best places to go for new years (амер. англ.). ArrestedWorld. Дата обращения: 3 Кічіг хырлас айы 2020. Архивировано 8 Кічіг хырлас айы 2020 года.
- ↑ Новый 2013 год наступил в России . РБК. Дата обращения: 19 Хандых айы 2021. Архивировано 24 Хандых айы 2021 года.
- ↑ World Time Zone. UTC+14 . Дата обращения: 1 Ӱртӱн айы 2014. Архивировано 2 От айы 2014 года.
- ↑ Harris, Aimee. Millennium: Date Line Politics . Honolulu Magazine (Хосхар айы 1999). Дата обращения: 14 Хандых айы 2006. Архивировано из оригинала 28 Хандых айы 2006 года.
- ↑ Greenwich. Greenwich Meantime, Kiribati . Kiribati Map. Дата обращения: 27 Азығ айы 2008. Архивировано из оригинала 11 Чарыс айы 2012 года.
- ↑ Навруз в Казахстане – выходные продлятся пять дней подряд . regnum.ru. Дата обращения: 1 Кӱрген айы 2021. Архивировано 6 Сілкер айы 2021 года.
Литература
- The world book encyclopedia, vol. XXVI, 1984, 237 p.
- Michel Quesnel, " Jésus et le témoignage des Évangiles ", in Aux origines du christianisme, éd. Gallimard/Le monde de la Bible, 2000, p. 201—202.
- Anthony Aveni, «Happy New Year! But Why Now?» in The Book of the Year: A Brief History of Our Seasonal Holidays (Oxford: Oxford University Press, 2003), 11-28
- Rintluanga., Pachuau,. Mizoram : a study in comprehensive geography (англ.). — New Delhi: Northern Book Centre, 2009. — P. 9. — ISBN 8172112645.
- Vygus, Mark (2015), Middle Egyptian Dictionary, <http://www.pyramidtextsonline.com/documents/VygusDictionaryApril2015.pdf>
- Tetley, M. Christine (2014), The Reconstructed Chronology of the Egyptian Kings, Vol. I, <http://www.egyptchronology.com/vols-1--2.html>. Проверено 9 Азығ айы 2017. Архивная копия от 11 Азығ айы 2017 на Wayback Machine
- Arthur M. Eckstein. Senate and General: Individual Decision-making and Roman Foreign Relations, 264-194 B.C (англ.). — University of California Press, 1987. — P. 16.
- Chambers, Robert (1885), Domestic Annals of Scotland, Edinburgh: W & R Chambers, с. 157
- General Introduction, §IV. The date of the Opuscula varia // Early Writings I / Matheeussen, Constant; Fantazzi, Charles; George, Edward V.. — Leiden: E. J. Brill, 1987. — Т. 1. — С. xvii. — (Selected Works of Juan Luis Vives). — ISBN 9789004077829.. — «The town of Louvain, belonging to the duchy of Brabant, used the Easter Style, beginning the year at Holy Saturday.».
Ссылкалар
. Архивировано из оригинала 28 Ӱртӱн айы 2007 года.
- Les différentes dates du Jour de l’an au cours des siècles
- Tek Web Visuals, Cochina. New Year's Day
. World e scan. Дата обращения: 13 Кічіг хырлас айы 2011.
. Israelnationalnews.com (22 Ӱртӱн айы 2006). Дата обращения: 13 Кічіг хырлас айы 2011.
. Homepages.tesco.net (1 Улуғ хырлас айы 2003). Дата обращения: 13 Кічіг хырлас айы 2011. Архивировано 11 Чарыс айы 2011 года.