Иргі Наа чыл
Иргі Наа чыл (орыс. Старый Новый год) — юлиан мӱчелі пастыра (иргі оңдайҷа) наа чыл.
Иргі оңдайҷа Наа чыл 31 декабрьдаң (13 январьдаң) 1 январьға (14 январьға) килісче. Пічікке кирілбеен Христостың Тӧреені ӱлӱкӱнні юлиан мӱчелі пастыра 25 декабрьда (7 январьда) таныхтапчатхан хазналарда удурлапчалар. Іди «Иргі Наа чыл» Юлиан мӱчеліндегі Наа чылға килісче. Мӱчел кибірі хоостыра, Христостың Тӧреені (ідӧк хакас тілінде Кӧлееде) Наа чыл алнында поларға кирек. Ідӧк сын сабланыс тигірибінде Григориан мӱчелі оңдайынҷа Наа чыл Рождество постына килісче. Ол туста чиистің аймағын чирге чарадылбинча.
Ӱлӱкӱннің тарадылғаны
Юлиан мӱчелі пастыра Наа чылны Алтынзархы Македонияда, Сербияда паза Черногорияда, Румынияда, чардыхти Швейцарияда паза Уэльсте таныхтапчалар. Шотландияда ӱлӱкӱн кӱрген айының 12-ҷі кӱніне килісче. Африкадағы хайзы чоннар пу кӱнні ідӧк таныхтапчалар, оларның тӧӧй мӱчел пар[1].
Иргі Наа чыл хазналарда
Россия[тӱзедерге | код тӱзедерге]
30 декабрьда 1699 чылда — IПётрның чахиинаң Россиядағы чыл пазы Юлиан мӱчелі пастыра 1 сентябрьдаң 1-ғы январьға кӧзірілген[2]. Иргі Наа чылны таныхтир кибір 1918 чылда Григориан мӱчелін кирген соонда пол килген[3], іди Юлиан мӱчелі пастыра 1 январь григориан мӱчелінің 14-ҷі январьына киліскен. Орыс сын сабланыс тигірибі Иргі Наа чылның пастағы кӱнінде Обрезания Господня ӱлӱкӱнні паза Илбек Василий хумартхызын таныхтапча.
Советскай Социалистиченскай Республикалар Союзына кірген хазналарда[тӱзедерге | код тӱзедерге]
СССР изел парған соонда, Иргі Наа чылны Россиядаң пасха, ідӧк СССР-ға кірген хазналар (Белоруссия, Казахстан, Украина, Грузия, Молдавия, Ідӧк Армения, Киргизия). Азербайджан, Узбекистан (чонның 40 %), сын сабланызы киртіністіг Прибалтика хазналар таныхтапчалар.
Югославия полған хазна[тӱзедерге | код тӱзедерге]
Иргі Наа чылны таныхтаҷаң кибір Сербияда паза Черногорияда халған. Сербтер аны Сербтер Наа чылы адапчалар. Иргі Наа чыл ідӧк Алтынзархы Македонияда таныхталча. Сербскай Республикада (Босния паза Герцеговинада чардығы) 14 январь тынағ кӱніне саналча[4].
Швейцария[тӱзедерге | код тӱзедерге]
Иргі Наа чылны (иргі Ах-арығ Сильвестр кӱні, нем. Alter Silvester) немец тілліг Швейцарияның хайзы кантоннарында таныхтапчалар.
Алжир, Марокко, Тунис[тӱзедерге | код тӱзедерге]
Берберлер наа чылны бербер мӱчелі пастыра таныхтапчалар. Ол Юлиан мӱчеліне тӧӧй. Алжирда берберлер наа чылы 12 январьда таныхталча. Алжирнің президентінің 27 декабрьда 2017 чылда сыххан чахиинаң 12 январь тынағ кӱні чіли чарлалған[5].
Япония[тӱзедерге | код тӱзедерге]
Япониядағы Иргі Наа чыл (яп. 旧正月 кю:сё:гацу) —«риссюн» (яп. 立春) ӱлӱкӱні, часхының пасталғаны (ідӧк хыдат аал хонии мӱчелі)[6].
Культурада
- Михаил Рощиннің «Старый Новый год» ойыны (1967).
- Андрей Вознесенскийнің «Старый Новый год» кибелізі (1975).
- Олег Ефремовтың паза Наум Ардашниковтың «Старый Новый год»хоос фильмі (1980, СССР, Михаил Рощингің ойыны пастыра).
Алған орын
- ↑ Конюхов А. Постсоветский оксюморон: что такое старый Новый год . Вокруг Света (14 Кӱрген айы 2022).
- ↑ Старый Новый год: история, традиции, приметы Старый Новый год: история, традиции, приметы . Inkazan.ru (Инказан.ру) (12 Кӱрген айы 2024). Дата обращения: 13 Кӱрген айы 2024.
- ↑ Декрет СНК гласил: «Первый день после 31 января этого года считать не 1-м февраля, а 14-м февраля, второй день считать 15-м и т. д.» (О введении западно-европейского календаря // Собрание узаконений и распоряжений рабочего и крестьянского правительства. П., 1918, № 19, ст. 289).
- ↑ 14.ЈАНУАР НЕРАДНИ ДАН . Дата обращения: 8 Кӱрген айы 2019. Архивировано 9 Кӱрген айы 2019 года.
- ↑ Yannayer, le 12 ou le 14 janvier? Архивная копия от 20 Улуғ хырлас айы 2014 на Wayback Machine, LA DÉPÊCHE DE KABYLIE, 2006-01-15.
- ↑ Делби, Лайза Крифилд, «Гейша» (Vintage, 2000, с. 124)