Хакас Республиканың хазна сыйыхтары

Хакас Республиканың хазна сыйыхтары — Хакас Республиканың 6 июльда 2001 чылда сыххан 37 № «Хакас Республиканың хазна сыйыхтарынаңар» Законы паза Хакас Республиканың пасха закон акттары хоостыра, Хакас Республиканың Пазы тӧстеен Россия Федерациязының субъектінің сыйыхтары полча.

Хазна сыйыхтары хазна тилізіне экономика, наука, культура, искусство, ӱгредіг, хазых паза кізі правозын хайраллиры, пӱдіріг кӧстеглерiнҷе улуғ хозым иткен кізілерге, тоғыста пӧзік салтарларға читкен улусха паза даа пасха киректер ӱчӱн пирілче.

Хакас Республиканың хазна сыйыхтары Республика Пазының Чарадиинаң иділче.

Хазна сыйыхтарынаң пасха ведомстволарның, муниципалитеттернің паза танығлығ кӱннерге чарыдылған сыйыхтары тӧстелче.

Сыйыхтар кӧрімнері

Иң пӧзік сыйых

Сыйых сомы	Сыйых ады	Тӧстелген кӱні	Сыйыхтир правилолар	Алған орын Кӧксіндегі танығ
Аарластығ кiзiнiң кӧксіндегі тании	«Хакас Республиканың Аарластығ кізізі» ат	29 декабрьда 2011 чылда	«Хакас Республиканың Аарластығ кiзiзi» аарластығ ат — Хакас Республиканың иң пӧзік хазна сыйии полча. Ол Россия Федерациязының чуртағҷыларына, пасха хан чирі кізілеріне, гражданство чох улусха Хакас Республикаа паза аның чуртағҷыларына чахсы киректер иткен ӱчӱн, республиканың тилізіне хозым иткен, аның адын Россия Федерациязында паза хырығ озаринда кӧдірчеткен ӱчӱн пирілче. Аарластығ ат чылда пір хати Республика пайрамында иң кӧп ікі кізее читірілче. Аарластығ ат хатап пирілбинче. Аарластығ ат Хакас Республикаа чахсы киректер иткен алай махачызын кӧзіткен кізілерге ӱреен соонда даа пирілче. Аарластығ атха турысхан улусха пір хати паза чыл сай пирілчеткен ахчалығ сыйых кӧріл парған.	Хакас Республиканың 29 декабрьда 2011 чылда сыххан « 132-3РХ «"Хакас Республиканың Аарластығ кiзiзi" аттаңар» Законы

Орден

Сыйых сомы	Сыйых ады	Тӧстелген кӱні	Сыйыхтир правилолар	Алған орын
	«Хакасияа чахсы киректер ӱчӱн» орден	26 июньда 2006 чылда	«Хакасияа чахсы киректер ӱчӱн» орден Хакас Республиканың тилізіне хозым иткен Россия Федерациязының чуртағҷыларына пирілче, хайзылары Хакас Республиканың хазна оңдайларын тилідерінде, кізі правозын паза пос чуртазын читкіҷе пирерінде араласчалар; экономика, культура, наука, ӱгредіг, хазых хайраллир, искусство, спорт киреенде чахсы тоғыс апарчалар; халыхтың амыр чуртазын хайраллап, махачызын кӧзітчелер. «Хакасияа чахсы киректер ӱчӱн» орден Хакас Республикада иң асхынах он пис чыл істен салған Россия Федерациязының чуртағҷыларына читірілче. Хакас Республиканың Пазы – Хакас Республиканың Правительство Кнезінің чарадиинаң «Хакасияа чахсы киректер ӱчӱн» орденні кӧріл парған тустаң тӧбін тоғын салған Россия Федерациязының чуртағҷыларына пирерi кӧріл парған. Орденге турысхан кізілерге пір хати пирілчеткен ахчалығ сыйых тӧлелче.	Хакас Республиканың 26 июньда 2006 чылда сыххан 21-ЗРХ № «"Хакасияа чахсы киректер ӱчӱн" орденні тӧстирінеңер» Законы

Медальлар

Сыйых сомы	Сыйых ады	Тӧстелген кӱні	Сыйыхтир правилолар	Алған орын
	«Хакасияның Істеніс сабланызы» медаль	29 декабрьда 2011 чылда	«Хакасияның Істеніс сабланызы» медальнаң тоғыснаң палғалыстығ Хакас Республикаа чахсы киректер иткен ӱчӱн, кӧп чыллар тӱзімніг істен салған, наа техника паза технологиялар тӧстеен паза кирген, профессияда пӧзік устарын кӧзіткен Россия Федерациязының чуртағҷыларына читірілче. Андағ улусха Хакас Республикада специальность хоостыра иң асхынах он пис чыл тоғын саларға кирек. Медаль алған кізілерге пір хати пирілчеткен ахчалығ сыйых тӧлелче.	Хакас Республиканың 29 декабрьда 2011 чылда сыххан 133-ЗРХ № «"Хакасияның Істеніс сабланызы" медальны тӧстирінеңер» Законы
	Н. Ф. Катановтың медальы	24 февральда 2012 чылда	Н.Ф. Катановтың медальы наука тоғыстарын паза істезіглерін апарған, наука тилізіне, ӱгредіг киреене паза культураа улуғ хозым иткен паза Хакас Республикада саблан парған Россия Федерациязының чуртағчыларына читірілче. Н.Ф. Катановтың медальын алған кізілерге пір хати пирілчеткен ахчалығ сыйых тӧлелче.	Хакас Республиканың 24 февральда 2012 чылда сыххан 16-ЗРХ № «Н.Ф. Катановтың медальын тӧстирінеңер» Законы
Файл:«Хакасияның іҷе-паба сабланызы» медаль.png	«Хакасияның Іҷе-паба сабланызы» медаль	13 ноябрьда 2012 чылда	Хакас Республикада чуртапчатхан хоных хонған іҷе-пабалар (пала тудынчатхан іҷе-пабалар), толдыра нимес сӧбіренің пір кізізі (іҷезі алай пабазы) пис алай аннаң даа кӧп пала ӧскіріп, оларға пик хазых, чуртастың аймах саринаң тилізiн пиріп, палаларын хазых чуртасха кӧӧктіріп, пик сӧбіре тӧстирінде, ідӧк ӧсчеткен тӧлге турыстығ кӧзідім полчатханы ӱчӱн медальнаң сыйыхтатчалар. Медаль читірілчеткен туста іҷе-пабаларның (пала тудынчатхан іҷе-пабаларның) пизінҷі палазы ӱс частығ поларға кирек. Ада чир-суун арачылап, алай чааҷы службазын апарчадып, алай кізі тынын ал халарда, закон паза амыр чуртас ӱчӱн хадағда турып, ӱреен алай чіт парған кізілер, ідӧк палығлатхан, алай ағырған соонда, алай тоғыста пиртінген соонда, алай кинен полып ӱреен, саайға кірген кізілер пала санына кірчелер. Частары хоостыра ол тусха иң асхынах ӱс частығ поларға киректер. Медальнаң сыйыхтатхан iҷе-пабаның пірсіне пір хати тӧлелчеткен ахчалығ сыйых пирілче.	Хакас Республиканың 13 ноябрьда 2012 чылда 105-ЗРХ № «"Хакасияның Іҷе-паба сабланызы" медальны тӧстирінеңер» Законы
Файл:«Хакасияның алтын ізенізі» медаль.png Файл:Медаль «Хакасияның алтын ізенізі» (реверс).png	«Хакасияның алтын ізенізі» медаль	20 июньда 2014 чылда	«Хакасияның алтын ізенізі» медальнаң Хакас Республикадағы хазна аккредитациязы хоостыра ортымах тиксі ӱгредіг программазынҷа тоғынчатхан ӱгредіг учреждениелерін тоосчатхан ӱгренҷілер сыйыхтатчалар. Ол ӱгренҷілер ӱгредіг киреенде тирең пілістер кӧзідерге киректер паза наука-істезіг киреенде, алай наука-техника паза чайаачы киреенде, алай физическай культура паза спорт кӧстеглерінде пӧзік салтарларға пу оңдайларда чидерге киректер: школа тоосчатхан оол-хыс хазна аттестациязын иртіп, ортымах тиксі ӱгредіг программазынҷа ӱгредігнің чарым чылларын, чылларын прай предметтерҷе «5» паалаға тоозыбызарға кирек. школа тоосчатхан оол-хыс орыс тілінең пірге хазна сыныхтағ тоғызын 75 баллдаң тӧбін паспасха кирек, профильліг математикаҷа иң асхынах 75 балл поларға кирек, ӧӧн синде 5 паалағ аларға кирек; школа тоосчатхан оол-хыс город-аймах, регион, Россия синіндегі олимпиадаларның алай пасха чайаачы, спорт марығларының чинісчізі поларға кирек. Санға алылча халғанҷы ікі чылның салтарлары. Математикаҷа пірге хазна сыныхтағ тоғызы профиль паза ӧӧн синінде тудылза, профиль синінің салтары санға алылча.	Хакас Республиканың Правительство Чарадии хоостыра, 20 июньда 2014 чылда сыххан 276 № «"Хакасияның алтын ізенізі" медальны алыларынаңар» Законы

Премия

Сыйых сомы	Сыйых ады	Тӧстелген кӱні	Сыйыхтир правилолар	Алған орын
Файл:Н.Ф. Катановтың адынаң Хакас Республиканың Хазна премиязының лауреат тании.png Сыйых лауреадының кӧксіндегі тании	Хакас Республиканың Н. Ф. Катановтың адынаң хазна сыйии	26 мартта 2003 чылда	Н.Ф. Катановтың адынаң Хакас Республиканың Хазна премиязы пирілче: улуғ істезіглер, істезіг тоғыстарын апарып, науканың аймах кӧстеглерін тилідіп, Хакас Республиканың социальнай, экономика, культура тилізіне улуғ хозым иткен ӱчӱн; пӧзік, профессиональнай, тиксі ӱгредіг пірігістеріне учебниктерні, ӱгредіг пособиелерін, ӱгредіг-методика комплекстерін тимнеен ӱчӱн. Ол тоғыстар ин асхынах ікі хати чарых кӧрерге киректер; Хакас Республикада пӧзік паалалған литература, искусство паза архитектура произведениелері, хакас филология, тархын паза культура кӧстеглерінҷе тимнелген тоғыстар ӱчун. Ікі чылда пір хати ікі премия пирілче: пірсі – гуманитарнай паза естественнай наукалардағы тоғыстарға; пасхазы – культура, искусство, литература паза архитектура чидіглеріне. Полған на премияның сыйии 400000 салковайға тиңнелче паза закон хоостыра чыл сай ӧскіріліп одырча.	Хакас Республиканың 26 мартта 2003 чылда сыххан 15 № «Н.Ф. Катановтың адынаң Хакас Республиканың хазна сыйиинаңар» Законы

Аарластығ аттар

Сыйых сомы	Сыйых ады	Тӧстелген кӱні	Сыйыхтир правилолар	Алған орын
Файл:Хакас Республиканың чурт хонииның саблығ тоғынҷызы.png Аарластығ аттарға кӧксіндегі танығның кӧзідімі	Хакас Республиканың Аарластығ аттары	4 марта 2002 чылда	Хакас Республиканың Аарластығ аттары Хакасияның социальнай паза экономика, культура тилізіне улуғ хозым иткен, тоғыста пӧзік устарын кӧзідіп, часхы істеніп, республиканы тилідерге хабасхан кізілерге пирілче. Аарластығ аттар пос істеніс чолында улуғ хозым иткен улусха пирілче. Хакасияда мындағ Аарластығ аттар тӧстелгеннер: Хакасияның чон артизі; Хакасияның чон узы; Хакасияның чон писательi; Хакасияның чон хайчызы; Хакасияның ил нымахчызы; Хакасияның саблығ артизі; Хакасияның саблығ имҷізі; Хакасияның искусствозының саблығ деятельi; Хакасияның саблығ наука деятельі; Хакасияның саблығ машина пӱдірігҷізі; Хакасияның тағлығ промышленнозының саблығ тоғынҷызы Хакасияның пӱдіріг паза коммунальнай хоныхтың саблығ тоғынҷызы; Хакасияның саблығ культура тоғынҷызы; Хакасияның палғалыс киреенің саблығ тоғынҷызы; Хакасияның аал хонииның саблығ тоғынҷызы; Хакасияның чонның социальнай арачыланызының саблығ тоғынҷызы; Хакасияның транспортының саблығ тоғынҷызы; Хакасияның физическай культуразының паза спортының саблығ тоғынҷызы; Хакасияның саблығ пӱдірігҷізі; Хакасияның саблығ ӱгретчізі; Хакасияның саблығ энергетигі; Хакасияның саблығ юризі; Хакасияның саблығ архитекторы; Хакасияның пӧзік школазының саблығ тоғынҷызы; Хакасияның саблығ хоосчызы; Хакасияның саблығ экономизі; Хакасияның хазых хайраллирының саблығ тоғынҷызы; Хакасияның садығ паза халых ас-тамаа киректерінің саблығ тоғынҷызы; Хакасияның ӧрттең хайраллирының саблығ тоғынҷызы; Хакасияның саблығ доброволезі; Хакасияның ӱгредіг киреенің саблығ тоғынҷызы. Аарластығ атха турысхан кізілерге кӧксіндегі танығ, аның удостоверениезі читірілче паза пір хати пирілчеткен ахча тӧлелче.	Хакас Республиканың 4 мартта 2002 чылда сыххан 5 № «Хакас Республиканың аарластығ аттарынаңар» Законы

Аарластығ пічіктер

Сыйых сомы	Сыйых ады	Тӧстелген кӱні	Сыйыхтир правилолар	Алған орын
Файл:Хакас Республиканың Аарластығ пічии.jpg	Хакас Республиканың Аарластығ пічии	14 июньда 2001 чылда	Хакас Республиканың Аарластығ пічиинең Хакасияның промышленнозы, аал хонии, пӱдіріг, транспорт, наука, ӱгредіг, культура, искусство паза даа пасха сфераларда чахсы киректер паза улуғ хозым иткен, ідӧк законнарны паза кізі правозын пиктирінде араласхан, чонның амыр чуртазының хадаанда турчатхан Россия Федерациязының чуртағҷылары сыйыхтатчалар. Аарластығ пічікнең Хакас Республикада адалған сфераларда иң асхынах 10 чыл тоғын салған, тӱзімніг істеніп, тоғынҷыларның паза Хакасияның чуртағҷылары аразында пӧзік паалағ алған кізілер сыйыхтатчалар. Аарластығ пічікнең таныхталған кізілер пірігісте 5 чылдаң асхынах тоғынмасха киректер. Хакас Республиканың Правительство Президиумының чарадиинаң, пірее туста пӧзік салтарларға читкен, Хакасияа чахсы киректер иткен, махачызын кӧзіткен чуртағҷыларны ӱстӱнде таныхталған кирексіністер дее чох сыйыхтирға чарадылча.	Хакас Республиканың 14 июньда 2001 чылда сыххан 24 № «Хакас Республиканың Аарластығ пічиинеңер» Законы
	Хакас Республиканың Ӧӧркі Чӧбінің Аарластығ пічии	19 апрельде 2006 чылда	Хакас Республиканың Ӧӧркі чӧбінің Аарластығ пічиинең Хакасияның экономика паза социальнай тилізіне улуғ хозым иткен, Хакасияның законодательствозын паза парламентаризмін тиліткен, чонның правозын паза пос оңдайын хайраллирынҷа тоғыс апарған, демократияны пиктеен, халых-политика чуртазында ӧткін араласхан кізілер паза пірігістер сыйыхтатчалар.	Хакас Республиканың Ӧӧркі Чӧбінің 19 апрельде 2006 чылда сыххан 376-12 № «Хакас Республиканың Ӧӧркі Чӧбінің Аарластығ пічиинеңер» Чарадии

Пайрамнығ паза танығлығ медальлар

Сыйых сомы	Сыйых ады	Тӧстелген кӱні	Сыйыхтир правилолар	Алған орын
Файл:Медаль «Хакасияның Россия хазназына пос кӧңнінең кіргенiне 300 чыл».png	«Хакасияның Россия хазназына пос кӧңнінең кіргенiне 300 чыл» танығлығ медаль	26 июньда 2006 чылда	«Хакасия Россия хазназына пос кӧңнінең кіргеніне 300 чыл» танығлығ медальнаң Россия Федерациязының чуртағҷылары сыйыхтатханнар: чоннар аразындағы ынағ паза чӧптіг чуртасха улуғ хозым иткеннері; Хакасияның экономика паза социальнай тилізіне улуғ хозым иткеннері. «Хакасия Россия хазназына пос кӧңнінең кіргеніне 300 чыл» танығлығ медаль кӧксінің оң саринда хаптырылча паза Россия Федерациязының, СССР-ның паза Хакас Республиканың хазна сыйыхтарының алтында орныхча.	Хакас Республиканың 26 июньда 2006 чылда сыххан 22-ЗРХ № «"Хакасияның Россия хазназына пос кӧңнінең кіргенiне 300 чыл" танығ лығ медальынаңар» Законы ---
	«2018 пайрамнығ маршта араласхан ӱчӱн» медаль	сілкер айында 2018 чылда	«2018 пайрамнығ маршта араласхан ӱчӱн» медаль — 1941-1945 чыллардағы Илбек Адалығ чааның Чиңізінің 73 чылына чарыдылған халых пайрамнығ сыйых. Медальнаң Ағбанда 9 майда 2018 чылда иртірілген пайрамнығ маршта ӧткін тимненген паза араласхан Хакас Республиканың чуртағҷылары, чааҷылары, ідӧк пасха даа кізілер, сыйыхтатханнар. Пайрамнығ маршта Хакасияда паза Хызылчар крайында орныхчатхан чааҷылар частьтары, республиканың кӱс структуралары, кадеттер училищелерінің курсанттары, чиит армеецтер паза ветераннар араласханнар. Сыйыхтатханнарға медальнаң хада удостоверение читірілген, хайзында сыйыхтатхан кізінің фамилиязы, ады, паба ады таныхталған паза медаль сомынаң приказ кӱні кирілген.	«2018 пайрамнығ маршта араласхан ӱчӱн» медальның чарадии ---

Алған орын

Ідӧк кӧр.

• «Хакасияа чахсы киректер ирткен ӱчӱн» орденнің кавалерлері
• Ағбанның аарластығ кізілері
• Россия Федерациязының хазна сыйыхтары
• Россия Федерациязының правительство сыйыхтары
• Россия Федерациязының ведомстволар сыйыхтары