Пис хоных
Пис хоных (орыс. Пя́тница) — кӱн.
Сӧстің сыхханы
Славян тіллерінің кӧп сабазында, ол санда орыс тілінде, пятница ады «пять» сӧстең пӱтче, «неделя хоостыра» ол пизінҷі кӱніне саналҷаң (позырах соонаң): белорус — пятніца, болгар — петък, чех — pátek, поляк — piątek, серб — петак, хорват — petak, словен — petek, словак — piatok, украин — п’ятниця. венгр тілінде péntek сӧс славян тілінең килген.
Пурунғы Римде пис хоных кӱн Венераа чарыдылған. Ол кибірні пурунғы греман чоннары алғаннар, олар Венераны пос худайы Фрейянаң палғалыстырғаннар. Англия ады Friday, пурунғы англия Frīġedæġ сӧзінең сыххан, «Фригг кӱнін» таныхтапчаФригг худайы паза (пур.-исл. Frigg — хынғаны), Один худайның ипчізі, хыныстың, хоных хонғанының паза палалар тӧрідерінің худайынемец, Vrijdag голланд, frjá-dagr пурунғы исланд тіллерінде[3].
Роман тіллерінде ат латин dies Veneris сӧзінең сыххан, ол «Венера кӱні» полчафранцуз, venerdì итальян, viernes испан, divendres каталон, vennari корсикан, vineri румын тіллерінде.
«Пис хоных», япон тілінең «алтын кӱні» (яп. 金曜日 кинъё:би) тіп тілбестелче. Ады «читі светило» (яп. 七曜 ситиё:) — Венера (яп. 金星 кинсэй, «Венера планета», «алтын планета») паза 曜日 ё: би — «неделя кӱні» пӱткен.
Пис хоныхтың мӱчелдегі орны
ISO 8601 хоостыра пис хоных неделяның пизінҷі кӱніне саналча.
Иудей паза христиан киртіністерінің кибірлерінде пис хоных алтынҷы кӱн полча.
Саудовскай Аравияда паза Иранда, ідӧк кӧп пасха ислам хазналарында неделя чечімедең пасталча, пис хоныхта тоозылча.
Культура кибірлері
Іскеркі славяннарда пис хоных чырғал кӱні полған. Хызыл нымырха соонаң, он неделя изере Россияда пис хоныхта ярмаркалар иртчең.
Пис хоныхта пірее тоғысты идерге чарадылбаҷаң: ипчілерге иирерге, кип-азах чуунарға, кӱл сығарарға, иреннерге хыра тоғызынаң айғазарға. Олох туста пис хоных тойларға паза тӧреен кӱннерге чахсы кӱн саналҷаң[4].
Пис хоных аарлалҷаң Италияда, Испанияда, Францияда, Германияда. Пу кӱнде чорыхха сығарға, хатхырарға, таранарға, тойлар идерге чарадылбаҷаң[4].
Талайҷылар пис хоныхты талаан чох кӱнге санаҷаңнар. Аннаңар киртініс пар — улуғ чорыхха пис хоныхта сыхпасха[5][6].
Тайскай кӱн мӱчелі хоостыра, кӧк ӧң пис хоныхнаң палғалыстығ.
Алған орын
- ↑ Online Etymology Dictionary. Дата обращения: 4 Кӱрген айы 2014. Архивировано 4 Кічіг хырлас айы 2013 года.
- ↑ Wayback Machine // Энциклопедия Кольера
- ↑ Герман Пауль, Grundriss der germanischen philologie, vol 3, 1900, p. 369
- ↑ 4,0 4,1 ЭСБЕ, статья «Пятница»
- Шаблон:Citation/core
- Шаблон:Citation/core
Ссылкалар
- Пятница в Исламе (недоступная ссылка)