Хакас Республиканың устағ-пастаа паза чирi хоостыра пӱдізі
Устағ-пастағ паза чир хоостыра пӱдізі
Хакасияның Конституциязы паза «Хакас Республиканың устағ-пастаа паза чирі хоостыра пӱдізі» Законы хоостыра, РФ-ның субъектіне пу устағ-пастағ паза чир единицалары кірчелер:[1][2]
- республика синіндегі 5 город (Ағбан, Абаза, Саяногорск, Сорығ, Харатас),
- 8 аймах, оларның санына кірче:
- 83 аал чӧбі паза 1 посёлок чӧбі
- 4 город типтіг посёлок (посёлок чӧптері): Асхыс (Асхыс посёлок чӧбі), Писхамҷы (Писхамҷы посёлок чӧбі), Тӧӧ пазы (Тӧӧ пазы посёлок чӧбі), Ағбан Пилтірі (Ағбан пилтірі посёлок чӧбі); тоғысчы посёлоктар аттары кіннерінең пір полчалар.
Хакасияның ӧӧн городы Ағбан полча.
Муниципальнай пӱдізі
Хакасияда прай 100 муниципальнай пӱдіс саналча. Оларның санында:
- 5 город округы,
- 8 муниципальнай аймах,
- 82 аал чирі (82 аал чӧбі паза 1 посёлок чӧбі),
- 4 город чирі (Асхыс посёлок чӧбі, Писхамҷы посёлок чӧбі, Тӧӧ пазы посёлок чӧбі, Ағбан пилтірі посёлок чӧбі).
Республика синіндегі аймахтар паза городтар (город округтары)
Аал-посёлок чӧптері
Аал-посёлок чӧптері аал паза город чирлері статустығ муниципальнай пӱдістер аттарынаң пірлер. Оларның изерізі, Хакасияның аймахтарына чарылып, алтында пирілче. Город чирлері (посёлок чӧптері) халын шрифтнең таныхтал парған.
Ағбан пилтірі аймағы[тӱзедерге | код тӱзедерге]
- Ағбан пилтірі посёлок чӧбі
- Піҷі пазы аал чӧбі
- Весенний аал чӧбі
- Томыҷахтар аал чӧбі
- Тазоба пилтiрi аал чӧбі
- Московскай аал чӧбі
- Опытненскай аал чӧбі
- Райковтар аал чӧбі
- Расцвет аал чӧбі
- Сапогов аал чӧбі
- Солнечнай аал чӧбі
- Пӱӱр пилтірі аал чӧбі
- Чарков аал чӧбі
Алтай аймағы[тӱзедерге | код тӱзедерге]
- Аршаннар аал чӧбі
- Хубачар аал чӧбі
- Ызых аал чӧбі
- Чынай аал чӧбі
- Хызыл чазы аал чӧбі
- Новомихайловка аал чӧбі
- Новороссийскай аал чӧбі
- Очыр аал чӧбі
- Кӧк хайа аал чӧбі
Асхыс аймағы[тӱзедерге | код тӱзедерге]
- Асхыс посёлок чӧбі
- Писхамҷы посёлок чӧбі
- Тӧӧ пазы посёлок чӧбі
- Асхыс аал чӧбі
- Палыхтығ суғ аал чӧбі
- Паза аал чӧбі
- Пилтір аал чӧбі
- Пирікчул аал чӧбі
- Асхыс чоғархы аал чӧбі
- Ис аал чӧбі
- Кызлас аал чӧбі
- Пуланнығ кӧл аал чӧбі
- Ӧӧк пилтірі аал чӧбі
- Ӱс чул аал чӧбі
Боград аймағы[тӱзедерге | код тӱзедерге]
- Тадар Тис аал чӧбі
- Улуғ Чорба аал чӧбі
- Бородино аал чӧбі
- Знаменка аал чӧбі
- Первомайскай аал чӧбі
- Пушной аал чӧбі
- Сарығ хас аал чӧбі
- Пӧзік хас аал чӧбі
- Сон пазы аал чӧбі
- Троицкай аал чӧбі
Орджоникидзе аймағы[тӱзедерге | код тӱзедерге]
- Копьёв посёлок чӧбі
- Гайдаровск аал чӧбі
- Копьёв аал чӧбі
- Ӱӱс аал чӧбі
- Майрастар аал чӧбі
- Орджоникидзевскай аал чӧбі
- Приисковай аал чӧбі
- Сыралығ Ӱӱс аал чӧбі
- Наа аал чӧбі
Пии аймағы[тӱзедерге | код тӱзедерге]
- Пии аал чӧбі
- Улуғ Нонып аал чӧбі
- Бондарев аал чӧбі
- Кирбi аал чӧбі
- Куйбышев аал чӧбі
- Новоенисейка аал чӧбі
- Солбы аал чӧбі
- Табат аал чӧбі
Хакас Республиканың 3 майда 2018 чылда сыххан 24-ЗРХ[3] № Законы хоостыра Пии паза Новотроицкай аал чӧптері Пии аал чӧбі муниципальнай пӱдіске айландырылғаннар. Аал чӧбі кіні - Пии аал полча.
Сыра аймағы[тӱзедерге | код тӱзедерге]
- Пораҷах аал чӧбі
- Сон пилтірі аал чӧбі
- Аас аал чӧбі
- Чирiм аал чӧбі
- Тоғызаас аал чӧбі
- Жемчужнай аал чӧбі
- Коммунар аал чӧбі
- Почос
- Тустығ кӧл аал чӧбі
- Азах Сӧӧт аал чӧбі
- Тойым аал чӧбі
- Палты кӧл аал чӧбі
- Наа чир аал чӧбі
- Хара кӧл аал чӧбi
- Сыра аал чӧбi
Тастып аймағы[тӱзедерге | код тӱзедерге]
- Аңчул аал чӧбі
- Арбыт аал чӧбі
- Улуғ Сии аал чӧбі
- Пыдырах аал чӧбі,
- Ибiг аал чӧбі
- Мадыр аал чӧбі
- Индiркi Сир аал чӧбі
- Тастып аал чӧбі
- Аал-город нимес чир
Тархын
14 ноябрьда 1923 чылда Кимдегі губерния хойнында тӧстелген Хакас уездіне пастап 8 волость кірген: Асхыс, Ачых тура – Тағлығ, Хызыл, Синявинскай, Сии, Ағбан пилтірі, Ким пилтірі, Кӧл пилтірі. 1924 чылда 8 волость орнына уездте 4 аймах тӧстелген. Ол Асхыс, Тастып, Чарков паза Чабак аймахтары полғаннар.
1925 чылда Хакас уезді Сибирь крайының Хакас округы пол парған.1926 чылда Сухотесинский аймах тӧстелген.
1930 чылда Хакас округы Кидеркі Сибирьдегі крайның Хакас автоном облазы пол парған. Олох чылда Чарков аймағы Ағбан пилтірі адал сыххан. 1931 чылда автоном облазының кіні Ағбан пилтірі область холындағы Ағбан городха айландырылған. Олох чылда Сухотесинскай аймах Боград аймағы адал сыххан. 1933 чылда Чабак аймағы Сыра аймағы пол парған. 1935 чылда Пии паза Сыралығ Ӱӱс аймахтары тӧстелгеннер, пір чыл пазынаң областьха кірчеткен Харатас город тӧстелген.
1941 чылда Хакас АО-ның хойнында Шарыповскай аймах тӧстелген. Андар ідӧк Хызылчар крайының Березовскай аймағы кірген. 1944 чылда Алтай аймағы тӧстелген. 1947 чылда Шарыповскай аймах Хызылчар крайының санында пол парған. 1955 чылда Сыралығ Ӱӱс аймах Орджоникидзе тіп адал сыххан. Іди 1 январьда 1960 чылда Хакас АО-зы санында Алтай, Асхыс, Пии, Боград, Орджоникидзе, Тастып, Ағбан пилтірі паза Сыра аймахтары, ідӧк Ағбан паза Харатас городтар полғаннар.
1962-1963 чыллардағы Алызығлар соонаң Хакас АО-на Алтай, Асхыс, Ағбан пилтірі паза Сыра аймахтары, Абаза паза Тойым промышленность аймахтары, ідӧк область хойнындағы Ағбан паза Харатас городтар кіргеннер. 1965 чылда январь айда прай аал аймахтары олаңай аймахтар пол парғаннар, промышленность аймахтары чох иділген. Пір туста Боград, Тастып аймахтары, чыл тоозылчатханда, тізең, Пии аймағы айландырылған. 1966 чылда Орджоникидзе аймағына теес читкен. 1975 чылда Саяногорск тӧстелген.
1991 чылда Хакас АО-зы Хакас Республика пол парған. 2003 чылда Абаза паза Сорығ городтар республикаа кірчеткен городтар статузын алғаннар[4].
Ідӧк кӧріңер
Алған орын
- ↑ Закон Республики Хакасия от 05 мая 2004 года N 20 «Об административно-территориальном устройстве Республики Хакасия» . Дата обращения: 27 Ӱртӱн айы 2016. Архивировано 13 Кічіг хырлас айы 2018 года.
- ↑ Конституция Республики Хакасия . Дата обращения: 27 Ӱртӱн айы 2016. Архивировано 19 Ӱртӱн айы 2016 года.
- ↑ Законт Республики Хакасия от 3 мая 2018 года N 24-ЗРХ О преобразовании муниципальных образований путем объединения Бейского сельсовета и Новотроицкого сельсовета Бейского района Республики Хакасия . Дата обращения: 8 Орғах айы 2018. Архивировано 8 Орғах айы 2018 года.
- ↑ Путеводитель по фондам документов новейшей истории ГКУ РХ «Национальный архив» . Дата обращения: 1 Улуғ хырлас айы 2019. Архивировано 27 Кічіг хырлас айы 2020 года.