Совет Союзының Матыры

Рувики тiп сайттаң
Совет Союзының Матыры
Изображение награды
II степень
III степень
Хазна  СССР
Тип хазнаның пӧзік сыйии
Статус пирілбинче
Статистика
Тӧстелген кӱні 16 апрельде 1934 чылда
Пастағы сыйыхтас 20 апрельде 1934 чылда
Халғанҷы сыйыхтас 24 декабрьда 1991 чылда
Сыйыхтас саны 12 777[1]
Теес
Улуғ сыйых чох
Кічіг сыйых Герой Социалистического Труда[d]
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Совет Союзының Матыры (орыс. Герой Советского Союза ) — СССР-ның иң пӧзік хазна тании. Ағаа матыр кирек иткен ӱчӱн алай чаа киректері тузында паза амыр чуртаста улуғ киректер иткен ӱчӱн турысчаңнар.

Совет Союзының Матыр званиені пастағызын на СССР-ның Ӧӧн Толдырығ комитеді 1934 чылның хосхар айының 16-ҷы кӱнінде алыбысхан Чарадығ пастыра тӧстебіскен. Совет Союзының Матырының хоза пӧзік тании — «Алтын Чылтыс» медаль — СССР-ның Ӧӧркі Чӧбі Президиумының 1939 чылның орғах айының 1-ғы кӱнінде сыххан Чарадиинаң тӧстелген. Сыйых эскизінің авторы — архитектор Мирон Иванович Мержанов[2].

Совет Союзының Матыры ат халғанҷызын 1991 чылның улуғ хырлас айының 24-ҷі кӱнінде пирілген. 1992 чылның кӧрік айының 20-ҷі кӱнінең сығара хазнаа паза чонға улуғ киректер иткен ӱчӱн андағох Россия Федерациязының Матыры звание пирілче.

Тархын

[тӱзедерге | код тӱзедерге]

1934 чылның хосхар айының 14-ҷі кӱнінде ӧӧн газеталарның пастағы страницаларында Совет Союзының устағҷыларының (И. Сталин, В. Молотов, К. Ворошилов, В. Куйбышев паза А. Жданов) читі полярнай лётчикке азых телеграммазы чарыхха сығарылған. Лётчиктер саайға кірген «Челюскин» пароходтың пассажирлерінің паза экипаж кізілерінің арачыланызында араласханнар[3]:

Сірер челюскинецтерні махачы арачылаанына хайхап парғабыс. Чир-чайаан кӱзін чиңіп алғанына морсынчабыс. Хазнаның артых ізенізін толдырғанына паза Илбек Ада чир-суубыстың сын ооллары полчатхан ӱчӱн ӧрінчебіс.

СССР-ның Ӧӧн Толдырығ Комитедінзер сурыныснаң айланчабыс:

  1. Махачы киректі иткен ӱчӱн, иң пӧзік танығны, «Совет Союзының Матыры» атты, тӧстирінеңер,
  2. челюскинецтерні арачылирында араласхан Ляпидевский, Леваневский, Молоков, Каманин, Слепнёв, Водопьянов, Доронин лётчиктерге «Совет Союзының Матыры» атты пирерге,
  3. адалған лётчиктерні паза оларнаң тоғынчатхан бортмеханиктерні Ленин орденінең сыйыхтирынаңар паза оларға чылдағы чал ахчазы синінҷе пір хати пирілчеткен ахчалығ сыйыхты пирерге.
— Правда, 1934. 14 апреля.

«Совет Союзының Матыры» звание положениезінеңер

[тӱзедерге | код тӱзедерге]

1934 чылның хосхар айының 16-ҷы кӱнінде СССР-ның Ӧӧн Толдырығ Комитедінің чарадиинаң Совет Союзының Матыр звание мындағ редакцияда тӧстел парған: «Хазнаа позы алай ӧменең улуғ киректер идіп, матыр киреен иткен ӱчӱн, иң пӧзік танығны, Совет Союзының Матыры атты, тӧстебізерге»[4]. Пір дее сыйых танығлары кӧрілбеен — СССР-ның Ӧӧн Толдырығ Комитедінің пічии ле пиріл турған. Ідӧк Совет Союзының Матырлары «ССР Союзының ікі орденінең сыйыхтатхан кізілерге кӧріл парған праволарнаң тузаланчалар» тіп таныхталған[5].

Ленин орденін Совет Союзының Матыры адынаң хада пір саңай прай 11 лётчик алған. Олар 1936 чылның от айының 29-ҷы кӱнінде Совет Союзының Матыры званиедеңер положение кирілген алнында сыйыхтатханнар. Пу редакциядаң пасти, званиее турысхан кізілерге Ленин ордені хайди даа кӧріл турған (пічіктең пасха).

СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының 1939 чылның орғах айының 1-ғы кӱнінде сыххан чахиинаң, Совет Союзының Матырларына алынҷа пӧзік танығ, «Совет Союзының Матыры» медаль, кирілген. Пастағы Положениенең тиңнестірзе, амды «Алтын Чылтыснаң» кӧп хати сыйыхтиры кӧріл парған. Ікі хати Совет Союзының Матырына ікінҷі «Алтын Чылтыс» медальын пир турғаннар паза тӧреен чирінде сыйыхтатхан кізінің омалығ хола бюзын турғысчаңңар. Ӱс хати Совет Союзының Матырына ӱзінҷі «Алтын Чылтыс» медальын читірҷеңнер, аның хола бюзы Москвадағы Советтер ӧргезінде турғызыларға кирек полған. Ікінҷі паза ӱзінҷі хати Ленин орденнерінең сыйыхтиры кӧрілбеен. Званиені тӧртінҷі хати пирерінеңер, ол санда кізіні нинҷе хати сыйыхтирынаңар, чахығда пір дее ниме пазылбаан. 1939 чылның чарыс айының 16-ҷы кӱнінде сыххан чахығ хоостыра, медальның тастыңдағы кӧрімі тӧстел парған, ол «Алтын Чылтыс» адал парған.

Пастағы, ікінҷі паза ӱзінҷі хати сыйыхтатхан медальларның нумерациязы алынҷа полған. Илбек Ада чаа ӱчӱн Москвадағы Советтер ӧргезі читіре пӱдірілбеен сылтаанда, ӱс хати Матырларның бюзы Кремльде турғызылҷаң.

1967 чылның ӱртӱн айының 6-ҷы кӱнінде сыххан чахығ хоостыра, Совет Союзының Матырларына нинҷе-де хазна льготазы кирілген.

Наа редакция СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының 1973 чылның сілкер айының 14-ҷі кӱнінде сыххан чахиина тӧстенче, (Ведомости Верховного Совета СССР, 1973 г., № 20, ст. 268). Положениеде таныхталча:

  1. Совет Союзының Матыры звание иң пӧзік хазна тании полча паза Совет хазназына паза чонына позы алай ӧменең улуғ киректер идіп, матыр кирек ӱчӱн пирілче.
  2. Совет Союзының Матыры атты СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумы пирче.
  3. Совет Союзының Матырына пирілчелер:
    • СССР-ның иң пӧзік сыйии — Ленин ордені;
    • пӧзік танығ —«Алтын Чылтыс» медаль;
    • СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының аарластығ пічии;
  4. Совет Союзының Матыры ікінҷі хати матыр кирек иткен ӱчӱн, Лениннің орденінең паза ікінҷі «Алтын Чылтыснаң» сыйыхтатча. Аның матыр кирее, андағох матыр киректі идіп, Совет Союзы Матыры атха турысханнарның синінең тӧбін полбасха кирек. Аның матыр киреен кӧзідер пӧгіннең, аны таныхтапчатхан Матырның хола бюзы тӧреен чирінде турғызылча. Аннаңар СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының сыйыхтапчатхан чахиинда пазылча.
  5. Ікі «Алтын Чылтыс» медальнаң сыйыхтатхан Совет Союзының Матырын, алнындағы осхас наа матыр кирее ӱчӱн, Ленин орденінең паза «Алтын Чылтыс» медальнаң сыйыхтирға чарир.
  6. Совет Союзының Матырын Ленин орденінең паза «Алтын Чылтыс» медальнаң сыйыхтапчатхан туста, СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының аарластығ пічии читірілче.
  7. Совет Союзының Матырына Социалистическай Істеніс Матыры ат пирілзе, аның матыр паза істеніс киреен таныхтир пӧгіннең, Матырның хола бюзы ада чирінде турғызылча, аннаңар Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының Социалистическай Істеніс Матыры ат пирчеткен чахиинда пазылча.
  8. Совет Союзының Матырлары закон хоостыра кӧріл парған льготаларнаң тузаланчалар.
  9. Совет Союзының Матырының «Алтын Чылтыс» медальы кӧксінің сол саринда СССР-ның орденнер паза медальлар ӱстӱнде хазалча.
  10. Совет Союзының Матыры атты СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумы ла чох итче.

Саннар паза полған киректер

[тӱзедерге | код тӱзедерге]
Россия (2009): Совет Союзының Матыры аттың 75-ҷі чылына сығарылған почта марказы  (ЦФА [«Марка» АО-зы] 1375 № )

Совет Союзының Матыры атха пастағызын на турысханнар 1934 чылның хосхар айының 20-ҷі кӱнінде полярнай лётчиктер Анатолий Ляпидевский («Алтын Чылтыс» медаль 1 №), Сигизмунд Леваневский (2; («Алтын Чылтыс» медаль 4 №), Василий Молоков (3), Николай Каманин (4; («Алтын Чылтыс» медаль 2 №), Маврикий Слепнёв (5), Михаил Водопьянов (6), Иван Доронин ((«Алтын Чылтыс» медаль 7 №). Олар саайға кірген «Челюскин» пароходтың пассажирлерін паза экипаж кізілерін арачылаан ӱчӱн таныхтатханнар.

1934 чылның ӱртӱн айының 28-ҷі кӱнінде Совет Союзының Матыры ат («Алтын Чылтыс» медаль 8 №) М. М. Громовха пирілген. Ол тилекей синінде иң ырах учуғысча рекорд идібіскен, 12 муң км нандыра айланчатхан игір чолҷа учуғыбысхан.

Чааҷы матыр кирее ӱчӱн Совет Союзының Матыры ат пастағызын на пирілген 1936 чылның улуғ хырлас айының 31-ҷі кӱнінде. Андада Тоғысчы-Кресеннернің Хызыл Армиязының он читі командирі — Испаниядағы гражданскай чаа араласчызы — сыйыхтатхан[6]. Оларның прайзы даа, Д. Д. Погодин, П. М. Арман, С. К. Осадчий (ӱреен соонда), Н. А. Селицкий, П. Е. Куприянов, С. М. Быстров танкисттердең пасха, лётчиктер полғаннар. Испаниядағы чаа тузына (1936—1939) Матыр званиезі аның алтон араласчызына пирілген[7].

1938 чылның орғах айында командованиенің чахығларын Хасан кӧл хыринда парған япон интервенттерінең тоғыр чаалазығда матыр тудынғаны, махачызын кӧзіткен ӱчӱн, Совет Союзының Матыры атха 26 кізі турысхан.

Пір чылға даа читкелекте, кирілген пӧзік танығнаң, «Алтын Чылтыс» медальнаң пастағызын на сыйыхтааннар. Ағаа 1939 чылда сілкер-ӱртӱн айында Халхин-Гол суғдағы чаалазығларда матыр кирее ӱчӱн 70 кізі турысхан. Андадох хазнада пастағы ікі хати Совет Союзының Матырлары пол килгеннер.

1939—1940 чыллардағы совет-фин чаа талазы соонаң Совет Союзының Матырлар саны 412 кізее ӧс парған: атығҷылар войскозының 154 чааҷызы, 75 авиатор, 75 танкист, 64 артиллерист, 19 талайҷы, 13 пограничник, инженер войсколарының 10 чааҷызы, пір кавалерист паза Гражданскай кии флодының пір лётчигі.

1941 чыл пасталғанына 626 кізі сыйыхтатхан. Оларның санында ӱс ипчі паза пӧзік атха ікі хати турысхан пис кізі полған.

Совет Союзының Матырының «Алтын Чылтыс» медальының кӧп сабазы Илбек Ада чаа тузында пирілген: тиксі санынаң 91,2 % оларға килісче. Илбек Ада чаа тузында матыр кирек иткен ӱчӱн пӧзік атха 11 657 кізі турысхан (3051 кізі — ӱреен соонда), ол санда ікі хати турысханнары — 108 (оларның сигізі — ӱреен соонда). Совет Союзының Матырлары, Илбек Ада чаа араласчылары аразында 90 ипчі (49 — ӱреен соонда) полған.

1946 чылның кічіг хырлас айының 1-ғы кӱніне Совет Союзының Матыр атха 12 208 кізі турысхан[8].

Совет Союзының Матырлары аразында — олғаннар паза саарбахтар, чаа араласчылары:

  • Лёня Голиков, 16 частығда ӱреен; Совет Союзының Матыры атха 1944 чылның хосхар айының 2-ҷі кӱнінде турысхан;
  • Марат Казей, 14 частығда ӱреен. Совет Союзының Матыры (1965 чылның сілкер айының 8-ҷі кӱні);
  • Валя Котик, партизан-разведчик; 1944 чылның азығ айының 16-ҷы кӱнінде 14 частығда ӱреен. 1958 чылның от айының 27-ҷі кӱнінде Совет Союзының Матыры атха турысхан. Совет Союзының иң чиит Матыры полча.
  • Зина Портнова, 17 частығ подпольщица, партизан; немецтерге иреелетірген соонда ӧдірт салған. 1958 чылның от айының пастағы кӱнінде Совет Союзының Матыры атха турысхан.

Чаа тузындағы матыр кирее ӱчӱн Совет Союзының Матыры атты алғаннар санында кӧп нациялығ Совет Союзының чоннарының кізілері полғаннар. Чаа тузында Совет Союзының Матыры атха Союз армияларының 13 чааҷызы турысхан. Ӧӧнінде Польшадағы паза Чехословакиядағы чааҷылар, ідӧк «Нормандия — Неман» француз авиаполкының тӧрт лётчигі алған. Совет Союзының пастағы пасха хан чирі Матыры Чехословакиядағы 1-ғы алынҷа пехота батальонының ротазының командирі надпоручик Отакар Ярош полыбысхан. Ол Соколово чаалазығда, матыр чаалазып, ӱреен (Матыр ат 17.04.1943 чылда ӱреен соонда пирілген).

Совет Союзының Матырлары иң кӧп 167-ҷі Сумскай-Киев Ікі хати Хызыл Знамя атығҷылар дивизиязында полғаннар: 108 кізі.

Совет Союзының Матырларының кӧп сабазы туған-чағыннар алай пір сӧбіре кізілері полғаннар[9]:

Афганистан чиріндегі чаа киректері тузында Совет Союзының Матырлары 85 кізі полыбысхан, оларның 28 кізізі пу пӧзік атты ӱреен соонда алған.

СССР полған тусха Совет Союзының Матыры атха 12 777 кізі турысхан (харалтчатхан киректер иткен ӱчӱн, званиені алдыртыбысхан 72 кізі паза, киречілелбеен ӱчӱн, чахығлары тохтадылған 13 кізі санға алылбаан), ол санда ікі хати — 154 (тоғызы — ӱреен соонда) кізі, ӱс хати — ӱс кізі паза тӧрт хати — ікі кізі. Совет Союзының Матырлары санында — 95 ипчі, 40 кізі — пасха хан чирі кізілері. Совет Союзының Матыры атха турысхан халғанҷы пасха хан чирі кізізі Абдул Ахад Моманд полыбысхан.

Совет Союзының Матырына халғанҷы «Алтын Чылтыс» медальы (11664 №, суғ алтында 500 метр тирең чирде иділчеткен тоғысты кӧзітчеткен суғ алтындағы сынағда араласхан ӱчӱн) 1991 чылның улуғ хырлас айының 24-ҷі кӱнінде кічіг наука тоғынҷызы — водолаз, 3-ҷі ранг капитаны Леонид Михайлович Солодковха читірілген. Матырның «Алтын Чылтызын» алчатхан туста Уставча ағаа «Совет Союзы ӱчӱн служба иртчем» тіп нандырарға киректелген. Сыйых алчатхан туста (1992 чылның кӱрген айының 16-ҷы кӱнінде), тізең, СССР чох пол парғаннаң пеер 22 кӱн ирт парған полған. Устав алыстырылғалах полған, Солодков Совет Союзын адирға орта полбас тіп санаан, аннаңар ағаа сыйыхты читірген авиация маршалы Е. И. Шапошниковха «Алғыс» ла тіп нандырған.

СССР изел парған соонда, «Совет Союзының Матыры» ат чох иділген. Аның орнына 1992 чылның кӧрік айының 20-ҷі кӱнінде Россияда ідӧк матыр киректер ӱчӱн «Россия Федерациязының Матыры» ат тӧстелген. Юридическай оңдайнаң Совет Союзының Матырлары Россия Федерациязының Матырлары осхас праволығлар.

Совет Союзының тӧрт Матыры ідӧк Россия Федерациязының Матырлары полыбысханнар: Сергей Крикалёв паза Валерий Поляков космонавттар, учёнай-полярник Артур Чилингаров паза Россия армиязының полковнигі Николай Саинович Майданов (ӱреен соонда).

Иң пастағы матырлар[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Совет Союзының Матырлары — «Северный полюс-1» экспедиция араласчылары (сол саринаң оң саринзар): И. Т. Спирин, М. И. Шевелёв, М. С. Бабушкин, О. Ю. Шмидт, М. В. Водопьянов, А. Д. Алексеев, В. С. Молоков (1937)

Искіріглер хронология изерізінҷе пирілчелер.

Совет Союзының Пастағы Матыры («Алтын Чылтыс» номерінҷе)
лётчик А. В. Ляпидевский (20.04.1934).
Пастағы пасха хан чирі кізізі — Совет Союзының Матыры
Испания Республиканың Чаа-Кии Кӱстерінің 1-ғы интернациональнай авиация бомбардировка эскадрильязының лётчигі В. С. Горанов (31.12.1936)[10].
Пастағы ипчі — Совет Союзының Матыры
лётчица В. С. Гризодубова (02.11.1938).
Илбек Ада чаа тузында Совет Союзының Матыры атха турысхан пастағы ипчі
Зоя Анатольевна Космодемьянская, 1942 чылның азығ айының 16-ҷы кӱнінде Совет Союзының Матыры атха турысхан (ӱреен соонда).
Пастағы паза чалғыс пасха хан чирі ипчізі — Совет Союзының Матыры
Кживонь Анеля (11.11.1943, ӱреен соонда), Польша войсколарының рядовойы.
Совет Союзының иң чиит Матыры
партизан В. А. Котик (27.06.1958) — матыр киреен идібіскен туста 14 частығ полған.
Совет Союзының иң улуғ частығ Матыры
отставкадағы армия генералы И. В. Тюленев (21.02.1978) — сыйыхтас тузында 86 частығ полған.
Совет Союзының иң улуғ частығ Матыры (тӧреен кӱні пастыра)
Матвей Кузьмич Кузьмин, колхозник; 1942 чылның азығ айының 14-ҷі кӱнінде ӱреен.
Совет Союзының иң чиит Матыры (тӧреен кӱні пастыра)
Дмитрий Алексеевич Комарь, Россия Федерациязының Правительство туразының (Ах тура) 1991 чылның Орғах айындағы путч тузында ӱс ӱреен арачылағҷыларының пірсі.

Совет Союзының Матырлары аразында иң ӱр чуртап салған Василий Мичурин (105 час), пу званиені ол иң кӧп чыл ал чӧрген (81 чыл); иң асхынах чуртаан — Валентин Котик (14 час).

Пір саңай Совет Союзының паза Социалистическай Істеніс Матырлары[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Совет Союзының он пір Матыры ідӧк Социалистическай Істеніс Матырлары полғаннар:

  1. Брежнев, Леонид Ильич
  2. Ворошилов, Климент Ефремович
  3. Головченко, Василий Иванович
  4. Гризодубова, Валентина Степановна
  5. Машеров, Пётр Миронович
  6. Орловский, Кирилл Прокофьевич
  7. Сталин, Иосиф Виссарионович
  8. Трайнин, Пётр Афанасьевич
  9. Третьяк, Иван Моисеевич
  10. Устинов, Дмитрий Фёдорович
  11. Хрущёв, Никита Сергеевич

Олох туста Л. И. Брежнев тӧрт хати Совет Союзының Матыры полған, К. Е. Ворошилов — ікі хати Социалистическай Істеніс Матыры, Д. Ф. Устинов — ікі хати Социалистическай Істеніс Матыры, Н. С. Хрущёв — ӱс хати Социалистическай Істеніс Матыры.

Совет Союзының Матырлары — Сабланыс орденінің толдыра кавалерлері[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Совет Союзының тӧрт Матыры Сабланыс орденінің толдыра кавалерлері полғаннар:

Кӧп хати сыйыхтатханнар[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Пастағы ікі хати Совет Союзының Матырлары
майор С. И. Грицевец (22.02.1939; 29.08.1939)
майор Г. П. Кравченко (22.02.1939; 29.08.1939)
комкор Я. В. Смушкевич (21.06.1937; 17.11.1939)

С. И. Грицевец «Алтын Чылтыс» медальны ал полбаан. Медаль, ол авиация саайында ӱреен соонда, пір ай пазынаң СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының 16 октябрьда 1939 чылда сыххан чахиинаң тӧстелген[11].

Пастағы паза чалғыс ипчі — ікі хати Совет Союзының Матыры
лётчик-хантигірҷі С. Е. Савицкая (27.08.1982; 29.07.1984)

Ікі хати Совет Союзының Матыры атха турысхан прай 154 кізі.

Ӱс хати Совет Союзының Матыры
Авиация маршалы А. И. Покрышкин (24.05.1943; 24.08.1943; 19.08.1944)
Авиация маршалы И. Н. Кожедуб (04.02.1944; 19.08.1944; 18.08.1945)
Совет Союзының Маршалы С. М. Будённый (01.02.1958; 24.04.1963; 22.02 1968)
Тӧрт хати Совет Союзының Матыры
Совет Союзының маршалы Г. К. Жуков (29.08.1939; 29.07.1944; 01.06.1945; 01.12.1956)
Совет Союзының маршалы Л. И. Брежнев (18.12.1966; 18.12.1976; 19.12.1978; 18.12.1981)

Л. И. Брежнев ідӧк Социалистическай Істеніс Матыры полған (17.06.1961).

Совет Союзының Матырлары — Георгий кірезінің толдыра кавалерлері[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Совет Союзының Матыры атты алдыртыбысхан кізілер

[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Совет Союзының Матыры атты ол-пу сылтағларҷа ( ӧӧнінде сайбағлар иткен ӱчӱн) 72 кізі алдыртыбысхан. 13 сыйыхтатхан кізінің сыйыхтир сылтағ киречілелбеен ӱчӱн, Совет Союзының Матыры атты пирерінеңер чахығлары чох иділгеннер. Паза 61 кізі Матыр адын алдыртыбысхан, че соонаң ол званиені айландырып алған. Званиені алдырытыбысхан соонда, аны айландырып алған ікі кізі. Совет Союзының 16 Матыры званиені алдыртыбысханда, соонаң атырт салғаннар (оларның он ікізі соонаң ахталғаннар паза оларның званиелері айландырылған).

Пасха хан чирінің андағох сыйыхтары

[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Совет Союзының осхас Матыр званиезі, иң пӧзік хазна сыйии алай аарластығ ады чіли, социалистическай лагерьнің хазналарының кӧп сабазында, тиліпчеткен (кибірли пос политиказында СССР-ға кӧрчеткен), национальнай оңдайларын санға алған хазналарда, ідӧк Израильде (1949 чылда) тӧстелген.

ГДР Матыры Held der DDR.png Афганистан Демократия Республиканың Матыры Hero DRA.png
Болгария Чон Республиказының Матыры Hero of the People's Republic of Bulgaria medal.png Вьетнамның Чон Тирігліг кӱстерінің Матыры
ЧССР Матыры Gold Star Hero CSSR.png Куба Республика Матыры Hero of Cuba for template.png
Венгрия Чон Республиказының Матыры HUN Gold Star of the Hero of the HPR.svg КНР Матыры Gthumb.svg
Монголия Чон Республиказының Матыры Монголия Чон Республиказының Матыры КНДР Матыры Hero of the Democratic People's Republic of Korea.svg
Румыния Социалистическай Республиканың Матыры Румыния Социалистическай Республиканың Матыры
Сирия Араб Республиказының Матыры
 Hero.republic.Syria.png
Албанияның Чон Матыры Titulli "Hero i Popullit".svg Мозамбик Матыры Gthumb.svg

Югославияның Чон Матыры
 Чон Матыры ордені Непал Матыры Gthumb.svg
Лаос Чон-Демократия Республиказының Матыры Gthumb.svg
Израиль Матыры
 Hero Of Israel.svg

СССР изелген парған соонда, Россияда «Россия Федерацияның Матыры» ат тӧстелген. Ол ідӧк матыр киректер ӱчӱн пирілче; ідӧк Совет тузы соондағы пірее хазналарда, ідӧк хазна чіли саналбинчатхан паза чардыхти саналчатхан хазналарда паза хазна пӱдістерінде Матыр (Национальнай Матыр) аттар тӧстелгеннер.

Абхазия Матыры Hero Of Abkhazia.svg Казахстанның Чон Матыры Звезда Народного героя.svg
Ада чаа Матыры (Азербайджан) Ада чаа Матыры Киргизия Республика Матыры Hero of the Kirghiz Republic.png
Азербайджанның Национальнай Матыры Азербайджанның Национальнай Матыры Луганск Чон Республиказының Матыры Hero of the Luhansk People's Republic medal.png

Арменияның Национальнай Матыры
 Арменияның Национальнай Матыры Россия Федерациязының Матыры Россия Федерациязының Матыры
Арцах Матыры Таджикистан Матыры Кахрамони Точикистон
Беларусь Матыры Hero of the Belarus medal.png Туркменистан Матыры Туркменистан Матыры

Грузияның Национальнай Матыры
 Грузияның национальнай матыр ордені Узбекистан Матыры Узбекистан Матыры
Донецк Чон Республиказының Матыры Hero of the Donetsk People's Republic medal.png Украина Матырына «Алтын Чылтыс» орден читірілче Украина Матыры

Алған орын

[тӱзедерге | код тӱзедерге]
  1. ↑ Статистическая справка подготовлена А. А. Симоновым при помощи В. П. Воробьёва. Статистика по Героям Советского Союза. Дата обращения: 9 Кӧрік айы 2012. Архивировано 30 Кӧрік айы 2012 года. Следует учитывать, что в это число не входят: 72 человека, которым было законно присвоено звание Героя Советского Союза и впоследствии за порочащие проступки (в подавляющем числе за преступления) они были лишены звания Героя; 13 человек, по которым Указ о присвоении отменён (необоснованное представление к присвоению звания), 26 присвоений звания Героя Советского Союза так называемым двойникам (лицам, дважды включённым в Указы); исключены также награждения званием 12 городов и 1 крепости.
  2. ↑ По проекту политзаключённого. Дата обращения: 30 Сілкер айы 2010. Архивировано из оригинала 19 Кӱрген айы 2012 года.
  3. ↑ Сталин И. В. Сочинения. — Т. 18. — Тверь: Информационно-издательский центр «Союз», 2006. — С. 58.
  4. ↑ Об установлении высшей степени отличия — звания Героя Советского Союза Архивная копия от 26 Азығ айы 2019 на Wayback Machine // Известия ЦИК Союза ССР и ВЦИК. — № 91 от 17 апреля 1934 г.
  5. ↑ Постановление ЦИК Союза ССР от 16.04.1934 г. // Известия. — 1934. — 91 4 (№ 79). — С. 1.
  6. ↑ Постановление ЦИК СССР от 31.12.1936 о присвоении звания Героя Советского Союза лётчикам и танкистам РККА
  7. ↑ Гражданская война в Испании (1936-1939). РИА Новости (20160718T0223). Дата обращения: 3 Хосхар айы 2021. Архивировано 9 Сілкер айы 2022 года.
  8. ↑ Справка о количестве награждений орденами и медалями СССР за время войны. Государственный архив Российской Федерации. Дата обращения: 4 Сілкер айы 2021. Архивировано 4 Сілкер айы 2021 года.
  9. ↑ Артамонов Д. Н., Бабаков А. А., Борисов Н. В. и др. Герои Советского Союза: Историко-статистический очерк / Под ред. И. Н. Шкадова. — М.: Воениздат, 1984. — С. 250—251. — 288 с.
  10. ↑ Герои-интернационалисты / Сост. В. В. Тян. — М.: Просвещение, 1991. — 143 с. — ISBN 5-09-001213-X.
  11. ↑ Грицевец Сергей Иванович — warheroes.ru. Дата обращения: 3 Улуғ хырлас айы 2008. Архивировано 24 Сілкер айы 2012 года.

Литература

[тӱзедерге | код тӱзедерге]
  • Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1987. — Т. 1 /Абаев — Любичев/. — 911 с. — 100 000 экз. — ISBN отс., Рег. № в РКП 87-95382.
  • Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1988. — Т. 2 /Любов — Ящук/. — 863 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-203-00536-2.
  • Кавалеры ордена Славы трёх степеней: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии Д. С. Сухоруков. — М.: Воениздат, 2000. — 703 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-203-01883-9.
  • Герои Советского Союза: Историко-статистический очерк / Под ред. И. Н. Шкадова. — М.: Воениздат, 1984. — 288 с.
  • Бортаковский Т. В. Расстрелянные Герои Советского Союза. — М.: Вече, 2012. — 400 с. — ISBN 978-5-9533-6190-3

Ссылкалар

[тӱзедерге | код тӱзедерге]

.

Алған орны - https://kjh.ruwiki.ru/w/index.php?title=Совет_Союзының_Матыры&oldid=74802