Доможаков, Николай Георгиевич
| Николай Георгиевич Доможаков | |
|---|---|
 | |
| Тӧреен кӱні | 20 кӱрген айы 1916 |
| Тӧреен чирi | Хызыл хас, Ким губерниязы, Россия империязы |
| Ӱреен чылы | 16 кічіг хырлас айы 1976 (60 час) |
| Айғасчатхан кирее | писатель |
| Сыйыхтары |
 |
Николай Георгиевич Доможаков (20 январьда 1916, Хызыл хас аал, Ағбан пилтірі аймағы, Хакас автоном облазы – 16 ноябрьда 1976, Ағбан) – хакас писатель, кибелісчі, ученай, тілбестегҷі, хакас тілінең пазылған пастағы романның авторы, ХакНИИЯЛИ-ның пастағы директоры, филология наукаларынын кандидады (1949), РСФСР-ның Писательлер пірігізінің Хакасиядағы пӧлиинің пастағы устағҷызы, СССР-ның Писательлер пірігізінің араласчызы.
Чуртас чолы
Николай Доможаков 20 январьда 1916 чылда (15 февральда 2015 чылда[1][2]) Хызыл хас аалда (сағам Ағбан пилтірі аймағы) тӧреен[3]. Школа соонаң Ағбандағы ӱгретчілер училищезінзер кіріп алған. Аны 1935 чылда тоозып, ааллардағы школаларда тоғынған (1935 -1938). 1939 чылда Ағбандағы ӱгретчілер тимнеҷең институтсар ӱгренерге кірген. 1941 чылда СССР-дағы чоннарның тілін паза пічиин істесчеткен институттың аспирантуразына кірген.
Наа ла тӧстелген ХакНИИЯЛИ-ның пастағы директоры полған (1944-1955).
1949 чылда «Хакас тіліндегі хызыллар диалекті» тіп темаҷа кандидатскай диссертация арачылаан. Ағбандағы ӱгретчілер тимнеҷең институтта студенттерні кӧп чыллар ӱгреткен. Хакас тілін істезіп, наука тоғыстарын пас салған.
1948 чылдаң сығара СССР-ның Писательлер пірігізінің араласчызы. 1949 чылда Хакасиядағы Писательлер пірігізінің нандырығлығ хачызына турғызылған. Хакас облазының чайаачылар пірігізінең 1963 чылға теере устаан.
Чайаачы чолы
Доможаковтың пастағы чайаачы тоғыстары 1935 чылда чарых кӧргеннер. 1960 чылда пастағызын на хакас тілінең пазылған аның «Ыраххы аалда» романы сыххан. Ол нинҷе-нинҷе тілге тілбестелген. 1970 чылда романның тиражы 2 млн экземплярға читкен. Аның хоостыра Свердловсктағы киностудия «Киикчіннің тӱгенҷі чылы» (Последний год Беркута) тіп хоос фильм суур салған. Доможаков У. Шекспирнің, А.С. Пушкиннің, М. Горькийнің хайзы тоғыстарын тілбестеп салған.
1995 чылда Хакасиядағы национальнай библиотекаа Николай Доможаковтың ады пирілген. 2014 чылда Хакасияда Николай Доможаковтың адынаң литература премиязы тӧстелген.
Алған орын
- ↑ Нилогов Алексей Метрическая запись о рождении/крещении Н. Г. Доможакова // Абакан. — 2021. — 4-10 августа. — С. 23.
- ↑ Нилогов А. С. Документальная реконструкция родословной Н. Г. Доможакова (к 106-летию со дня рождения) // Научно-исторический электронный журнал архивных учреждений СФО «Сибирский архив». 2022. № 3. С. 33-38.
- ↑ [Доможаков Николай Георгиевич// Энциклопедия «Хакасия» (Хакасско-Минусинская котловина) Кто есть кто? – Абакан, 2002. с 374.]
Литература
- Энциклопедия Республика Хакасия / Правительство Респ. Хакасия ; [рук. проекта Г. Ю. Семигин ; науч.-ред. совет: В. А. Кузьмин (пред.) и др.]. Т. 1 : [А — Н].— Абакан: Поликор, 2007, 430 с.