Піліс кӱні
Піліс кӱні | |
---|---|
![]() | |
Кӱні | 1 сентябрь |
Кибiрлер |
школа формазы чахайахтар |
![]() |
Піліс кӱні (орыс. Де́нь зна́ний) (1 сентябрь, Пастағы саң) — 1984 чылдаң сығара СССР-ның хазна кӱні, СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының 15 июньда 1984 чылда сыххан 373-11 № «1 сентябрьны тиксі чонның Піліс кӱні чіли чарлаанынаңар» Чахиинҷа кирілген[1]. Ол ідӧк Совет тузы соондағы хайзы пасха хазналарда пічікке кирілген кӱн полча, ол санда Россияда, Украинада[2] паза Белоруссияда[3]. Ол тоғыс кӱні полча. Ӱртӱн айының 1-ғы кӱні позырахха киліс парза, линейкалар ӱртӱн айының 2-ҷі кӱнінде иртчелер. Чыл тӧӧй кӱннең (вторниктең) пасталза, артых чылның пастағы кӱні пас кӱнге (понедельникке) киліссе, андағ ниме поладыр.
Ӱртӱн айының 1-ғы кӱнінде Россияның ӱгренҷілерінің, студенттерінің, ӱгретчілерінің паза преподавательлерінің ӱгредіг чылы пасталча. Кибірли пу кӱнде школаларда пайрамни линейкалар, класс частары, піліс, хорғыс чох полары, махачызы уроктары иртчелер.
Тархын
Россиядағы прай ӱгредіг заведениелері ӱгредіг чылын ӱртӱн айының 1-ғы кӱнінде пастабаҷаңнар. Іди, I Петрның тузында хайзы школаларда орғах айының халғанҷы кӱннерінде, ӱртӱн айының алай чарыс айының ортызында ӱгрен сыхчаңнар, аалдағы школалар улуғ хырлас айының 1-ғы кӱнінде пастаҷаңнар[4]. В. И. Дальның танығларынаң, «О поверьях, суевериях и предрассудках русского народа» сочинениедегі «Приметы» чардығында Малороссияда Наум пророктың хумартхызына чарыдып, «Оларға андада хыйғазы чахсы арах кірер» тіп сағыснаң пу кӱнде чон палаларын школаа пирҷең[5].
СССР-да даа 1930 чылларның ортызына теере ӱгредіг чылы аймах туста пасталҷаң. СССР-ның Чон Комиссарларының Чӧбінің 1930 чылның орғах айының 14-ҷі кӱнінде сыххан чарадиинда таныхталған:«8—10 частығ прай палалар кӱскӱде школаа алыларға киректер»[4].
Пастағы тилекей чаа пасталғаннаң чиит специалисттер чыл сай Чоннар аразындағы чииттер кӱнін (МЮД) иртірердеңер, прай хазналарда чаадаң тоғыр чӧрімнерні паза амыр хоных уроктарын кирердеңер пастағнаң сыхханнар. Чииттернің коммунистическай интернационалының чӧбінең МЮД-ты иртірер кӱн 1932 чылдаң сығара ӱртӱн айының 1-ғы кӱні полыбысхан. 1935 чылның ӱртӱн айының 3-ҷі кӱнінде Совнаркомның паза ВКП(б) ЦК-ның чарадиинҷа СССР-дағы прай школаларда ӱгредіг чылын ӱртӱн айының 1-ғы кӱнінде пастиры кирілген, тоозылғаны чарылча: 1-3 класстар — хандых айының 1-ғы кӱнінде, 4—7 класстар — хандых айының 10-ҷы кӱнінде паза 8—10 класстар — хандых айының 20-ҷі кӱнінде[6][4]. 1939 чылның ӱртӱн айының 1-ғы кӱнінде Гитлер Германиязы Ікінҷі тилекей чааны пастапча, аннаңар чаадаң тоғыр тузазы уламох тыыпча.
Хазна синінде «Піліс кӱні» СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының 1984 чылның хандых айының 15-ҷі кӱнінде сыххан 373-11 № «Ӱртӱн айының 1-ғы кӱнін тиксі чонның Піліс кӱні чіли чарлаанынаңар» Чахиинҷа кирілген. Ол СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының 1980 чылның чарыс айының 1-ғы кӱнінде сыххан 3018-Х № «Ӱлӱкӱннердеңер паза танығлығ кӱннердеңер» Чахиин хосхан[1].
Кибірлер
Ӱртӱн айының 1-ғы кӱнінде ӱгренҷілер паза оларның іҷе-пабалары ӱгретчілерге чахайахтар сыйлапчалар, ӱгредіг чылы пасталғанынаң алғыстапчалар.
Хазна ӱлгӱзі кибірли ӱгретчілернең ӱгренчілерні Піліс кӱнінең алғыстапча. Хазна, город-аймахтар устағ-пастаа аймах ӱгредіг заведениелерінде ааллапчалар[7].
1984 чылға теере ӱртӱн айының 1-ғы кӱнінде линейка пайрамни иртчең, анаң Амыр хоных урогы[7], соонҷа теесче пасха уроктар, ол олаңай ӱгредіг кӱні чіли иртчең. 1984 чылдаң сығара школаларда уроктар ӱртӱн айының 1-ғы кӱнінде апарылбинчалар, пайрамни линейкалар иртчелер, ӧӧн хайығ пастағы класс ӱгренҷілеріне айландырылча. 2017 чылдаң сығара ӱртӱн айының 1-ғы кӱнінде прай класстарда «Алнынзар парчатхан Россия» азых урок пасталча.
Ортымах ӱгредіг паза пӧзік ӱгредіг заведениелерде линейка чох поладыр, пастағы курстар чыылығларда араласчалар, улуғлары ӱгренчелер[8][9].
России Президенті Владимир Путин Піліс кӱнінде Кургандағы 7 № школада, 2013 чыл
2014 чылда Москвадағы школаларның пірсінде «Вера» чыындының хабазиинаң «Чахайахтар орнына олғаннар» чӧрім ирткен. Аның хоостыра Піліс кӱнінде ӱгренҷілер паза оларның іҷе-пабалары аарлығ чахайахтар албин, аар ағырчатхан паза ӧкіс палаларға ахчалығ полызығ пиргеннер. Чыл сай пу чӧрімге Россияның пасха ӱгредіг заведениелері хозылчалар[10][11].
Піліс кӱні искусствода
СССР-да Піліс кӱніне чарыдылған почта марказы сығарылбаан даа полза, кӧп хати пу ӱлӱкӱнге чарыдылған хоос марка иділген конверттер (ХМК) сығарылғаннар.
Піліс кӱніне чарыдылған почта марказы Литвада 2015 чылда сығарылған, ол «Наука паза піліс кӱніне» чарыдылған (лит. Mokslo ir žinių diena), анда ол 1 сентябрьда таныхталча.
Ідӧк кӧріңер
Алған орын
- ↑ 1 2 Указ Президиума Верховного Совета СССР от 15.06.1984 N 373-XI «Об объявлении 1 сентября всенародным праздником — Днём знаний» — текст документа на сайте КонсультантПлюс
- ↑ В Украине сегодня отмечают День знаний . NEWSru.ua (1 Ӱртӱн айы 2014). Дата обращения: 1 Ӱртӱн айы 2014. Архивировано 3 Ӱртӱн айы 2014 года.
- ↑ В Беларуси празднуют государственный праздник — День знаний . Гродненский государственный медицинский университет (1 Ӱртӱн айы 2014). Дата обращения: 1 Ӱртӱн айы 2014. Архивировано из оригинала 3 Ӱртӱн айы 2014 года.
- ↑ 1 2 3 День знаний в России: история праздника . РИА Новости (1 Ӱртӱн айы 2012). Дата обращения: 1 Ӱртӱн айы 2012. Архивировано 2 Ӱртӱн айы 2012 года.
- ↑ Полное собрание сочинений Владимира Даля (Казака Луганского) . — СПб., М.: Издание товарищества М. О. Вольф, 1898. — Т. 10. — С. 385.
- ↑ Об организации учебной работы и внутреннем распорядке в начальной, неполной средней и средней школе. Постановление Совета Народных Комиссаров СССР и Центрального Комитета ВКП(б) // Под знаменем Ленина : газета. — Первоуральск, 1935. — 9 сентября (№ 204 (1160)). — С. 2.
- ↑ 1 2 Анастасия Анушевская. Откуда пошла традиция праздновать День знаний 1 сентября? Аргументы и факты (1 Ӱртӱн айы 2014). Дата обращения: 1 Ӱртӱн айы 2014. Архивировано 1 Ӱртӱн айы 2014 года.
- ↑ Традиции и новации праздника 1 сентября Архивная копия от 3 Ӱртӱн айы 2014 на Wayback Machine. (орыс) rudocs.exdat.com
- ↑ НЕ долгожданное первое сентября — день знаний с грустью на лице (неопр.). ЕГЭ по жизни — маркетинг головного мозга (1 Ӱртӱн айы 2021). Дата обращения: 26 Кічіг хырлас айы 2021. Архивировано 26 Кічіг хырлас айы 2021 года.
- ↑ Дети вместо цветов — Благотворительный фонд помощи хосписам «Вера» . Дата обращения: 1 Ӱртӱн айы 2017. Архивировано 28 Сілкер айы 2019 года.
- ↑ Воспитанники Екатеринбургского СВУ впервые приняли участие в акции «Дети вместо цветов» : Министерство обороны Российской Федерации . Дата обращения: 1 Ӱртӱн айы 2017. Архивировано 1 Ӱртӱн айы 2017 года.