Минсуғ уезді

Минсуғ уезді
Минсуғ уезді
	Герб
Хазна	Россия Империязы
Губерния	Ким губерниязы
Уезд городы	Минсуғ
Тархыны паза географиязы
Тӧстелген чылы	1898
Чох идiлген чылы	9 улуғ хырлас айы 1925
Улии	79 572 кв. верста
Чон
Чон	182 733 кiзi.
	Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Минсуғ уезді — 1898—1925 чылларда полған устағ-пастағ-чир единицазы. Уезд городы — Минсуғ.

Тархын

1898 чылда Минсуғ округы уезд адал парғаны хоостыра тӧстел парған, аның устағ-пастағ хырығлары, алнындағы аттары паза ӱлгӱнің прай пӱдізі халған.

Уезд Ким губерниязының улуғ чардығы полған, ол Ким суғның ӧӧркі ағынында, аның азырыхтары — Ағбан, Туба, Ой суғларның хазында — орныххан. Аның санына Усинскай пограничнай округ кірген.

Уездте 1917 чылда 300 муң кізі чуртаан, оларның санында орындағы чон — хакастар — 12-13 % чағын полғаннар. Россияның аймах чирлерінең килген чон — 40 %, казак станицаларында — 10 муң азыра кізі.

Уездтің исправниктерінің, полицмейстерлерінің паза кресен пастыхтарының рапорттары хоостыра, 1905—1906 чылларға Ким губерниязының прай уездтерінең иң революционнай Минсуғ уезді полған^[1]. Пасха уездтерде 1906 чыл амыр ирткен полза, Минсуғ уездінде Пастағы орыс революциязы тузы алысхах полған: кресеннер албан тӧлебеҷеңнер (1905 чылның 17 чарыс айындағы манифестке сылтанып), уездтің алымнары ӧсчең паза пасхазы. Император II Николайның 22 ноябрьда 1906 чылда алылған чахиинаң Минсуғ уездінде пір чылға чаа положениезі чарлалған. Соонаң ол тусты нинҷе-де хати узаратханнар^[1].

Февраль революциязы соонаң уездте Минсуғ Хызыл Гвардиязы тӧстелген. 1917 чылның кічіг хырлас айынаң сығара 1918 чылның хандых айына теере уездте Минсуғ коммуназы чарлалған, ол совет ӱлгӱзінің устағ-пастағ паза чир единицазы полған. 1922 чылның кічіг хырлас айында Инородецтер аймағы тӧстелген. 1923 чылда Минсуғ уездінең алынҷа Хакас уезді сығарылған. 1925 чылда Минсуғ уезді Сибирь крайының Минсуғ округына айландырылған.

Устағ-пастағ пӧлізі

1913 чылда уездке 24 волозы кірген^[2]:

Ағбан волозы — Абаканскай аал,
Пии волозы — Бейское аал,
Восточенскай волость — Восточенскай аал,
Ермаковскай волость — Ермаковскай аал
Знаменскай волость — Знаменскай аал,
Идринскай волость — Идринскай аал,
Имисскай волость — Имисскай,
Каптыревскай волость — Каптыревскай аал,

Кнышенскай волость —Кнышенскай аал,
Комскай волость — Комскай аал,
Кочергинскай волость — Кочергинскай аал,
Курагин волозы — Курагинскай аал,
Лугавскай волость — Лугавскай аал,
Мало-Минусинскай волость — Мало-Минусинскай аал,
Маторскай волость — Маторскай аал,
Никольскай волость — Никольскай аал,

Новоселовскай волость — Новоселовскай аал,
Паначевскай волость —Паначевскай аал,
Сагайскай волость — Сагайскай аал,
Салбанскай волость — Салбанскай аал,
Тигрицкай волость — Тигрицкай аал,
Шелаболинскай волость — Шелаболинскай аал,
Сус волозы — Сус аал

Литература

Ватин В. А. Город Минусинск. Исторический очерк. Ч. 1. Минусинск, 1916—1922.

Алған орын

↑ ¹ ² Государственный архив Красноярского края (1905-07) — Ф.595. Оп.63. Д.4165. ЛЛ.33-34 905-1907%20gg..doc Архивная копия от 5 Ӱртӱн айы 2017 на Wayback Machine
↑ Волостныя, станичныя, сельскія, гминныя правленія и управленія, а также полицейскіе станы всей Россіи съ обозначеніем мѣста ихъ нахожденія. — Кіевъ: Изд-во Т-ва Л. М. Фишъ, 1913.

[:0-1] ¹ ² Государственный архив Красноярского края (1905-07) — Ф.595. Оп.63. Д.4165. ЛЛ.33-34 905-1907%20gg..doc Архивная копия от 5 Ӱртӱн айы 2017 на Wayback Machine

[2] Волостныя, станичныя, сельскія, гминныя правленія и управленія, а также полицейскіе станы всей Россіи съ обозначеніем мѣста ихъ нахожденія. — Кіевъ: Изд-во Т-ва Л. М. Фишъ, 1913.

[1]

[2]