«Махачызы ӱчӱн» медаль (СССР)
«Махачызы ӱчӱн» медаль | |||
---|---|---|---|
|
|||
II степень | |||
III степень | |||
Хазна | СССР | ||
Тип | медаль | ||
Статус | пирілбинче | ||
Статистика | |||
Параметрлер |
диаметр — 37 мм, чалама чалбаа — 24 мм |
||
Тӧстелген кӱні | 17 октябрьда 1938 | ||
Пастағы сыйыхтас | 19 октябрьда 1938 чылда | ||
Сыйыхтас саны | 4 569 893 | ||
Теес | |||
Улуғ сыйых | Істеніс сабланызы орденінің III степеньі | ||
Кічіг сыйых | Ушаков медальы | ||
![]() |
«Махачызы ӱчӱн» медаль — Ада чир-суун арачылирында паза чааҷы киреен толдырарында махачызын кӧзіткен ӱчӱн кізее пирілчеткен СССР-ның хазна сыйии.
Тархын
«Махачызы ӱчӱн» медаль СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының 17.10.1938 чылда сыххан «Махачызы ӱчӱн» медальны тӧстирінеңер чахиинаң тӧстелген. Медальның положениезінде чоохталча: « „Махачызы ӱчӱн“ медаль Социалистическай Ада чир-суун арачылирында паза чааҷы киреен толдырарында махачызын кӧзіткен ӱчӱн сыйыхтирына тӧстелген. „Махачызы ӱчӱн“ медальнаң Хызыл Армияның, Чаа-Талай Флодының, пограничниктер паза істіндегі войсколар чааҷылары паза СССР-ның пасха кізілері сыйыхтатчалар». «Махачызы ӱчӱн» — СССР-ның сыйыхтар системазында иң пӧзік медаль.
19 октябрьда 1938 чылда сыххан пастағы чахығ хоостыра[1] «Махачызы ӱчӱн» медальнаң 62 чааҷы сыйыхтатхан[2]. Пастағы адалған чахығнаң (22 октябрьда 1938 чылда сыххан) пу медальнаң хызыл армеецтер-хырығҷылар Н. Е. Гуляев паза Б. Ф. Гуляев[3] сыйыхтатханнар, олар Хасан кӧл хазында диверсанттар группазын тохтадыбысханнар. СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының 25 октябрьда 1938 чылда сыххан Чахиинаң, чааҷы чахиин турыстығ кӧзіткен ӱчӱн паза Хасан кӧл чирінің арачыланызы тузында махачызын паза чалтанмазын кӧзіткен ӱчӱн 1326 чааҷы, комначсостав сӧбірелерінің кізілері, госпитальлар паза садығ флодының тоғынҷылары сыйыхтатханнар[4][5]. Илбек Ада чаа пасталғанҷа, СССР-ның хазна хырығлары арачыланызында паза совет-фин чаазында махачызы ӱчӱн медальнаң 26 муңҷа чааҷы сыйыхтатхан[6].
Медальны ал чӧрчең правилолар, медальның чаламазының ӧӧ, аны сыйых колодказына хаптырҷаң орны СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының 19 июньда 1943 чылда сыххан «СССР-ның орденнерінің паза медальларының кӧзідімнерін паза чаламаларын чарыдары паза орденнерні, медальларны, орден чаламаларын паза кӧксіндегі танығларны ал чӧрчең правилоларны тӧстирінеңер» чахиинаң кирілгеннер[7].
Илбек Ада чаа тузында 1941 чылдаң 1945 чылға теере 4 млн хати сыйых читірілген.
Илбек Ада чаа тузында пірее хызыл армеецтер «Махачызы ӱчӱн» медальға тӧрт, пис, алты даа хати (С. В. Грецов) турысханнар. Анынаң пір туста «Чааласхан ӱчӱн» медаль тӧстелген, аны «Совет Союзының чааҷыларынаң тоғыр кӱрезігде, піліп, махачы, чуртастарына хорғыс ағылчатхан киректерінең фронтта маңнаныстығ салтарға ағылған» чааҷыларға паза гражданскай кізілерге пирілҷең. Ол пастағы совет медальлары полған тиирге чарир, аның алнында тӧстелген «Тоғысчы-Кресеннернің Хызыл Армиязының 20 чылына» пайрамнығ медаль санға алылбинча.
«Махачызы ӱчӱн» медаль тӧстелгеннең сығара фронт чааҷылары аразында иң улуғлалчатхан паза аарлалчатхан пол парған, анынаң чаалазығда махачы тудынған ӱчӱн сыйыхтатчаңнар. Ол пасха медальларнаң паза орденнернең ӧӧн пасхалалчатхан нимезі полча. Ӧӧнінде «Махачызы ӱчӱн» медальнаң рядовойларны паза сержанттарны сыйыхтаҷаңнар, че ол ідӧк офицерлерге (кӧп сабазын кічіг звенодағы) читірілҷең.
Тоғысчы-Кресеннернің Хызыл Армиязының штраф частьтарында чааласхан чааҷылар позыдылған соонда ла чааҷы званиелерін паза сыйыхтарын айландырып алҷаңнар. Махачызын паза матыр киреен кӧзіткен штраф подразделениелерінің чааҷыларын сыйыхтирға чарадылған. Штраф частьтарында алылған прай даа сыйыхтар «Махачызы ӱчӱн» медальлар полғаннар.
В. Высоцкийнің «Штрафные батальоны» сарынында парлар сӧстер:
И если не поймаешь в грудь свинец,
Медаль на грудь поймаешь «За отвагу».
«Махачызы ӱчӱн» медальға прай 4,6 млн-ҷа кізі турысхан.
Чарыдығ
«Махачызын ӱчӱн» кӱмӱс ӧңніг тегілек медальның диаметрі 37 мм читче. Медальның сын сариндағы ӱстӱнзархы чардығында ӱс учухчатхан самолёт хоосталых. Оларның алтында ікі чолда «Махачызы ӱчӱн» пазылых. Буквалар хызыл эмальнаң сырлалыхтар. Пасха сӧстер алтында танк хоосталых. Медальның алтында «СССР» пазылғаны хызыл эмальнаң сырлалых. Арған саринда — медаль номері. Колечкенең медаль пис пулуңнығ колодкаа хаптырылча, ол торғы муар чаламазынаң тартылых. Чалама пора ӧңніг, аның хыринҷа узунға ікі кӧк чолыҷах тартылча, чалама чалбаа 24 мм читче, чолыҷахтар чалбаа — 2 мм. Пастап «Махачызы ӱчӱн медаль» тӧрт пулуңнығ хызыл чаламанаң тартылған колодкаа хаптырылҷаң.
СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының 7 июльда 1941 чылда сыххан чарадиинаң «Махачызы ӱчӱн» медаль сыйыхха турысхан кізінің ӱреені соонда СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумына айландырылҷаң. Медаль удостоверениезін сыйыхтатхан кізінің сӧбірезінде артызарға чарир полған (СССР-ның Ӧӧркі Чӧбінің Президиумының 13 июльда 1943 чылда сыххан чарадии).
Толдырған версиялары
Медаль кӱмӱстің 925-ҷі пробазынаң иділҷең. Медальдағы кӱмӱстің тиксі кӧдірімі (18 сентябрьда 1975 чылда) — 25,802±1,3 г.Медальның колодка чох тиксі кӧдірімі — 27,930±1,52 г.
СССР-ның «Махачызы ӱчӱн» медальның ікі ӧӧн кӧрімі пар:
- Кӧні пулуңнығ колодкада. Тӧстелгеннең (17 октябрьда 1938 чылда) паза 19 июньда 1943 чылда сыххан чахиина теере «Махачызы ӱчӱн» медальның пастағы кӧрімі читірілген. Медаль кӧні пулуңнығ улии 15×25 мм, хызыл муар чаламанаң тартылых колодкаа хаптырылҷаң. Колоканың арған саринда тоғылах гайкалығ киртілген штифт полған, анынаң медаль кип-азахха хазалҷаң.
- Пис пулуңнығ колодкада. 19 июньда 1943 чылда сыххан чахығ чуртасха кирілген соонда, медальның тастындағы кӧрімі сала алыс парған. Хызыл чаламалығ колодка пис пулуңнығ колодкаа алыстырылған, арған саринда кип-азахха хаптырҷаң хаптырғастығ полған.
«Махачызы ӱчӱн» медальның кавалерлері
- Алты медальның[8]
«Махачызы ӱчӱн» 6 медальнаң сыйыхтатхан чапсых кирек пар:
- С. В. Грецов (1902—1975) — имнег службазының сержанты, Курск облазынаң сыххан кізі. Прай алты медальы Старооскольскай чир-суғ ӱгренҷең музейде хайраллалчалар[9][10].
- Пис медальның
Илбек Ада чаа тузында «Махачызы ӱчӱн» пис медальнаң сыйыхтатханнар:
- А. В. Бубликов (1925—2014) — Илбек Ада чаа араласчызы, Васильков городта чуртаан, Украина[11].
- А. Н. Воронов (1923—2021) — гвардия ефрейторы. 220 атығҷылар полкының пулемётчигі: 25.05.1943, 01.08.1944[12], 18.09.1944[8], 12.11.1944[13], 14.02.1945[14].
- П. Ф. Грибков (1922—2015) — разведчик. Петропавловск-Камчатсктағы ветераннарның город чӧбінің хойнындағы Чаа паза істеніс сабланызы музейінің устағҷызы полған[9][15].
- О. А. Данилюк (1920 —1985 соонаң) — 1-ғы Украина фронтының 642-ҷі пушкалар артиллериязының полкының шофёры, аның алнында — Алтынзархы-Кидеркі фронттың 482-ҷі аминп шофёры. «Праганы позытхан ӱчӱн» медальнаң[16], «1941—1945 чыллардағы Илбек Ада чаада Германияны чиңіп алған ӱчӱн» медальнаң[17], Адалығ чааның 2-ҷі степень орденінең (1985)[18] паза «Махачызы ӱчӱн» пис медальнаң сыйыхтатхан: 1) 1 Украина фронтының 641 аиптап хоостыра 17.05.1945 чылда сыххан 9/н № чахии[19], 2) 641-ҷі аиптап хоостыра 19.02.1945 чылда сыххан 3/н № чахығ[20];3) ЛФ-ның 641-ҷі аиптап хоостыра 20.06.1944 чылда сыххан 12/н № чахии; 4) Алтынзархы-Кидеркі фронттың 482 аминп хоостыра 28.08.1943 сыххан 10№ чахии[21]; 5) 641-ҷі аиптап хоостыра 04.1944 чылда сыххан чахығ.
- М. Н. Захаров (1913—1995) — РГК-ның 5-ҷі Суворов ордені бригадазының 150-ҷі истребительлер танктардаң тоғыр артиллерия полкының сержант-артиллеризі.
- С. М. Зольников(1919—2014?) — Чиңіс парадының араласчызы, 8-ҷі алынҷа Гвардия атығҷылар бригадазының сержант-миномётчигі чаа чылларына «Махачызы ӱчӱн» пис медальнаң паза III степеньніг Сабланыс орденінең сыйыхтатхан. Имнег наукаларының докторы Зольников С. М. Москвада чуртаан.
- А. И. Иванов (1906—?) — гвардия улуғ лейтенанты. 63-ҷі гвардия атығҷылар дивизиязының 188-ҷі гвардия атығҷылар полкының писарь-каптенармузы, Хозанкин аалдаң сыххан кізі (амғы Чувашиядағы Красночетайскай аймах)[22]. Сыйыхтатхан кӱннері: 15 февральда 1943 (172-ҷі дивизияның 388-ҷі атығҷылар полкының хызыл армеезі званиеде)[23], 3 июльда 1944[24], 25 сентябрьда 1944[25], 3 мартта 1945[26], 9 июньда 1945[27].
- С. Ф. Иванов (1925—?) — улуғ сержант. 331-чі атығҷылар дивизиязының расчет командирі: 03.06.1944, 03.07.1944, 07.11.1944, 08.12.1944, 07.03.1945[28].
- В. С. Ипполитова (ирі хоостыра — Потапова; тӧр. 1921) — гвардия сержанты. 71-ҷі алынҷа талай атығҷылар бригадазының 3-ҷі алынҷа атығҷылар батальонының 3-ҷі атығҷылар ротазының отделение командирінің орынҷызы, соонаң 63-ҷі гвардия Красносельскай атығҷылар дивизиязының 188-ҷі гвардия атығҷылар полкының санинструкторы[9][29].
- С. В. Карачунов (1917—?) — гвардия кічіг сержанты, разведчик: 01.09.1944, 01.10.1944, 15.02.1945, 15.03.1945, 20.04.1945[9][14].
- Ф. И. Краснов (29.4.1918—8.2.2000) — гвардия улуғ сержанты. 64-ҷі гвардия атығҷылар дивизиязының 194-ҷі гвардия Александр Невский ордені атығҷылар полкының атығҷылар отделениезінің командирі: 23.01.1944, 18.05.1944, 12.07.1944, 03.03.1945, 14.06.1945[9][28].
- М. И. Метелёв (Мителёв) (1922—?) — гвардия сержанты, 48-ҷі гвардия атығҷылар дивизиязының 98-ҷі гвардия артиллерия полкының тиріг командирі. «Махачызы ӱчӱн» 5 медальнаң сыйыхтатхан: 1) 48-ҷі гвардия атығҷылар дивизиязының 98-ҷі гвардия артиллерия полкының 01.04.1945 чылда сыххан 7/н № чахии[30]; 2) Воронеж фронтының 48-ҷі гвардия атығҷылар дивизиязының 98-ҷі гвардия артиллерия полкының 27.01.1943 чылда сыххан 1 № чахии[31]; 3) 48-ҷі гвардия атығҷылар дивизиязының 98-ҷі гвардия артиллерия полкының 31.05.1945 чылда сыххан 12/н № чахии[32]; 4) 48-ҷі гвардия атығҷылар дивизиязының 98-ҷі гвардия артиллерия полкының 06.07.1944 чылда сыххан 7/н № чахии[33]; 5) 48-ҷі гвардия атығҷылар дивизиязының 98-ҷі гвардия артиллерия полкының 04.1945 чылда сыххан чахии[34].
- Н. В. Прокофьев (1923—?) — сержант. 173-ҷі атығҷылар дивизиязының 426-ҷ алынҷа палғалыс батальонының радизі: 08.09.1943, 01.06.1944, 23.07.1944, 14.02.1945, 21.04.1945[9][11].
- Телех (Телих) Василий Никитович (1920 —1985 соонаң) — 19-ҷы атығҷылар дивизиязының 1310-ҷы атығҷылар полкының 76 мм пушка батареязының разведчик-кӧрігҷізі: 1) 19 ад 1310 ап 18.05.1945 чылда сыххан 19/н № чахии[35]; 2) 19 ад 1310 ап 07.03.1945 чылда сыххан 7/н № чахии[36]; 3) 19 ад 1310 ап 21.10.1944 чылда сыххан 40/н № чахии[37]; 4) 19 ад 1310 ап 23.12.1944 чылда сыххан 48 № чахии[38]; 5) 19 ад 1310 ап 15.12.1944 чылда сыххан 44/н № чахии[39]. 1985 чылда Адалығ чааның 2-ҷі степень орденінең сыйыхтатхан[40].
Тӧрт медальның[тӱзедерге | код тӱзедерге]
В. П. Петров (1924—2003) — совет чааҷызы. Мотострелковай пулемёт батальонының автоматчигі, атығҷылар ротазының снайпері, ухтапчатхан кізі, 5-ҷі атығҷылар дивизиязының 12-ҷі гвардия атығҷылар полкының 45 мм пушкалар батареязының тиріг командирі; гвардия сержанты (22.03.1943, 24.10.1944, 05.02.1945, 10.05.1945).
СССР изелгені соонда
Пу медальның дизайнына совет тузы соондағы хазналарның мындағ сыйыхтары тӧстенчелер:
- «Махачызы ӱчӱн» медаль (Россия)
- «Махачызы ӱчӱн» медаль (Белоруссия)
- «Махачызы ӱчӱн» медаль (Приднестровье Молдавия Республиказы)
Ідӧк кӧріңер
Алған орын
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР «О награждении командного, начальствующего состава, красноармейцев Рабоче-Крестьянской Красной Армии и войск НКВД»
- ↑ Указ Президиума ВС СССР // Известия : газета. — 1938. — 20 Чарыс айы (№ 245). — С. 1.
- ↑ Указ Президиума ВС СССР // Известия : газета. — 1938. — 23 Чарыс айы (№ 248). — С. 1.
- ↑ Указ Президиума ВС СССР // Известия : газета. — 1938. — 1 Кічіг хырлас айы (№ 255). — С. 4.
- ↑ Указ Президиума ВС СССР от 25.10.1938 . Кадровый состав ОГБ СССР 1935—1939. Дата обращения: 23 Сілкер айы 2021. Архивировано 23 Сілкер айы 2021 года.
- ↑ Лебедев В. Награды зовут на подвиг. // Военно-исторический журнал. — 1978. — № 10. — С.122-123.
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР «Об утверждении образцов и описание лент к орденам и медалям СССР и Правил ношения орденов, медалей, орденских лент и знаков отличия» от 19 июня 1943 года // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1943. — 23 Хандых айы (№ 23 (229)). — С. 1 – 2.
- ↑ 1 2 Воронов Алексей Николаевич, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Общедоступный электронный банк документов «Подвиг народа» . Дата обращения: 25 Хосхар айы 2017. Архивировано 14 Хосхар айы 2010 года.
- ↑ Шесть медалей «За отвагу» — уникальная история нашего земляка Семёна Васильевича Грецова . 9 Канал. Старый Оскол (12 Сілкер айы 2015). Дата обращения: 22 Хандых айы 2015. Архивировано 23 Хандых айы 2015 года.
- ↑ 1 2 Несколько медалей «За отвагу» — С. 5. Архивная копия от 6 Ӱртӱн айы 2017 на Wayback Machine // SAMMLER.RU
- ↑ Воронов Алексей Николаевич, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Воронов Алексей Николаевич, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ 1 2 Несколько медалей «За отвагу» — С. 6. Архивная копия от 22 Ӱртӱн айы 2017 на Wayback Machine // SAMMLER.RU
- ↑ Несколько медалей «За отвагу» — С. 2. Архивная копия от 22 Ӱртӱн айы 2017 на Wayback Machine // SAMMLER.RU
- ↑ Данилюк Остап Артемович, Медаль «За освобождение Праги» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Данилюк Остап Артемьевич, Медаль «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941–1945 гг.» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Данилюк Остап Артемович, Орден Отечественной войны II степени :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Данилюк Остап Артемович, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Данилюк Астап Артемович, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Данилюк Остап Артемьевич, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Евгений Шумилов. Самый отважный солдат . Советская Чувашия (30 Хосхар айы 2020). Дата обращения: 18 Сілкер айы 2020. Архивировано 17 Сілкер айы 2020 года.
- ↑ Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО. Ф. 33. Оп. 682526. Л. 55). Проверено 18 Сілкер айы 2020.
- ↑ Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО. Ф. 33. Оп. 690155. Л. 485). Проверено 18 Сілкер айы 2020.
- ↑ Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО. Ф. 33. Оп. 690155. Л. 189). Проверено 18 Сілкер айы 2020.
- ↑ Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО. Ф. 33. Оп. 687572. Л. 260). Проверено 18 Сілкер айы 2020.
- ↑ Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО. Ф. 33. Оп. 687572. Л. 185). Проверено 18 Сілкер айы 2020.
- ↑ 1 2 Несколько медалей «За отвагу» — С. 4. Архивная копия от 19 Сілкер айы 2017 на Wayback Machine // SAMMLER.RU
- ↑ Кавалер пяти медалей «За отвагу» Архивная копия от 23 Ӱртӱн айы 2017 на Wayback Machine // SAMMLER.RU
- ↑ Метелёв Михаил Иванович, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 12 Хосхар айы 2021 года.
- ↑ Метелёв Михаил Иванович, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Метелёв Михаил Иванович, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Метелёв Михаил Иванович, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Мителёв Михаил Иванович, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 12 Хосхар айы 2021 года.
- ↑ Телих Василий Никитович, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Телих Василий Никитович, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Телих Василий Никитович, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Телех Василий Никитович, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Телех Василий Никитович, Медаль «За отвагу» :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
- ↑ Телих Василий Никитович, Орден Отечественной войны II степени :: Документ о награде :: Память народа . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 24 От айы 2018. Архивировано 24 От айы 2018 года.
Литература
- Володин А. Н., Мерлай Н. М. Медали СССР. — СПб.: Печатный двор, 1997. — С. 29—32. — 301 с. — 3000 экз. — ISBN 5-7062-0111-0.
- Колесников Г. А., Рожков А. М. Ордена и медали СССР. — Мн.: Народная асвета, 1986. — С. 58—59.