Ярыгин, Иван Сергеевич

Иван Сергеевич Ярыгин
Кізідеңер искіріг
Пол	ир кiзi[d]
Сола ады	Иван Грозный
Хазна	СССР→ Россия
Специализация	вольная борьба[d]
Тӧреен кӱні	7 кічіг хырлас айы 1948({{padleft:1948|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:7|2|0}})
Тӧреен чирі	Кемеров облазы[d], РСФСР[d], СССР[d]
Ӱреен кӱні	11 чарыс айы 1997({{padleft:1997|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:11|2|0}}) (48 лет)
Ӱреен чирі	Нефтекумск[d], Ставрополь крайы[d], Россия[d]
Тренерлер	В. И. Чарков; Д. Г. Миндиашвили
Пӧзии	193 см
Кӧдірімі	100 кг теере
Спорттағы аарластығ ат
Сыйыхтар паза медальлар Олимп ойыннары Алтын Мюнхен 1972 100 кг теере Алтын Монреаль 1976 100 кг теере Тилекей чемпионады Алтын Тегеран 1973 100 кг теере Тилекей кубогы Алтын Толидо 1973 100 кг теере Алтын Толидо 1976 100 кг теере Алтын Толидо 1977 100 кг теере Алтын Толидо 1979 100 кг теере Алтын Толидо 1980 100 кг теере Европа чемпионады Кӱмӱс Берлин 1970 100 кг теере Алтын Катовице 1972 100 кг теере Кӱмӱс Мадрид 1974 100 кг теере Алтын Людвигсхафен-на-Рейне 1975 100 кг теере Алтын Ленинград 1976 100 кг теере Универсиада Алтын Москва 1973 100 кг теере Хазна сыйыхтары
Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Иван Сергеевич Ярыгин (7 кічіг хырлас айы 1948, Кемеров облазы^[d] — 11 чарыс айы 1997, Нефтекумск^[d], Ставрополь крайы^[d]) — совет паза Россия спортсмені, олаңай кӱресче кӱресчі, ікі хати олимп чемпионы, СССР-ның саблығ спорт узы (1972), СССР-ның саблығ тренері, чоннар аразындағы категориялығ чарғыҷы. Пастап олаңай кӱресче СССР-ның піріктірілген ӧмезінің капитаны паза комсоргы, соонаң тренері (1980) паза ӧӧн тренері (1982).

Саайға кіріп, 48 частығда ӱреен.

Чуртас чолы

Иван Ярыгин 7 ноябрьда 1948 чылда Кемеров облазының Таштагол аймаандағы Камзас пилтірі (Усть-Камзас) аалда, кӧп палалығ тимір узы сӧбірезінде тӧреен. Соонаң сӧбірезі Хызылчар крайының Сизая посёлогынзар кӧс парыбысхан. Олған тузында Иван кӱреснең айғаспаан, ол футбол ойнаҷаң, вратарь полҷаң. Школа соонаң Ағбанзар шофёрға ӱгренерге килген. Тоғыс соонаң орындағы ит комбинады ӱчӱн футбол ойнаҷаң. Пӧзік сыннығ оолны ойын тузында олаңай кӱресче орындағы секцияның устағҷызы, тренер Владимир Чарков сизін салған. Аны кӱзін кибісте сынап кӧрерге хығырып алған.

1966 чылда Ярыгин Хызылчарзар кӧс парыбысхан. Анда Дмитрий Миндиашвилинің холында узын тиліткен. Тренер ол тусха пӧзік класстығ кӱресчілерні тимнепчеткен. Миндиашвили кӱресчі чааҷы службазын Хызылчарда апарардаңар чоохтазып алған. Хызылчардағы пӧзік устағ ПВО радиоэлектроника училищезінде служба иртчеткен туста самбоҷа СССР-ның Тирігліг кӱстерінің первенствозын утып алған. Пу кӱрестің кӧрімінде ол спорт узы полыбысхан. Служба соонаң саңай олаңай кӱреснең айғас сыххан. Пу спорт кӧрімінде ӱр нимес тус аразына иң артыхтар санында пол парған.

1968 чылда Ярыгин РСФСР-ның чииттер мариинда утып алған. Анаң олаңай кӱресче СССР-ның мариин. 1970 чылдағы СССР-ның чемпионадына Владимир Гусевтің паза Александра Охапкиннің холында тимненген.

1970 чылда Ярыгин РСФСР чемпионадында чиңістіг орынға сыххан, че олох чылда СССР-ның чемпионы полыбысхан.

1971 чылда СССР чоннарының спартакиадазында Киевтегі В. Я. Гулюткинге утыр салған. Катовицеде ирткен Европа чемпионадында чиңісчі полып, хатап олимп ойыннарының піріктірілген ӧмезіне кірген. Іди, Ярыгинні 1972 чылда Мюнхенде ирткен чайғы Олимп ойыннарына ысханнар.

Мюнхендегі Олимп ойыннарында Иван Ярыгин рекордха сыххан: аның кибіске сыххан тиксі тузы 8 пағат 40 секундаа читкен, ол прайзын чарынға тастабысхан. Ідӧк Катовицеде 1972 чылда ирткен Европа чемпионадында, 1973 чылда Тегеранда ирткен тилекей чемпионадында прай хабыстарны азынада тоос салып, чиңісчі полыбысхан.

Олимпиада соонаң, тізең, Ярыгин нинҷе-де улуғ арға-мӧрійде утыр салған. Андада ол улуғ спорттаң парыбызарға чаратхан. Тӧреен чирінзер айланып, ағас хонығынзар тоғысха кіріп алған. Тайғадағы чуртас, арығ киидегі аар тоғыс Иванға кӱзіне киртінізін айландырған. 1974 чылда олаңай кӱресче СССР-ның пастағы абсолютнай чемпионадында Ярыгин прай кӱресчілерні чиңіп алған. Оларның кӧп сабазы аның чоон паза аар полғаннар.

Харбасчатхан оңдайы ӱчӱн аны «Иван Грозный» адаҷаңнар.

1976 чылның от айында Монреальда ирткен Олимп ойыннарында ікінҷі алтын олимп медальын утып алған. Арға-мӧрій алнында ікі хабырғазын сындыр салған, че анзын имҷілердең паза тренердең чазырған. Олимпиада чабылчатханда, Ярыгин СССР-ның піріктірілген ӧмезінің флагын апарған.

Тбилисиде олаңай кӱресче чоннар аразындағы марығны, Тилекей кубогын, утып алған.

33 частығда СССР-ның піріктірілген ӧмезінің олаңай кӱресче ӧӧн тренері полыбысхан. Ол тоғысты 1982 чылдаң сығара 1992 чылға теере апарған.

1993—1997 чылларда — Россияның Спорт кӱрезі федерациязының президенті, Кӱрестің піріктірілген кӧрімнерінің чоннар аразындағы федерациязы бюрозының кізізі. Хызылчарның паза Шушенскай аймахтың Аарластығ кізізі. ФИЛА Алтын танығның кавалері.

Иван Ярыгин, Ставрополь крайындағы Махачкала — Кисловодск чолда автомобиль саайына кіріп, 11 октябрьда 1997 чылда 48 частығда ах чарыхтаң парыбысхан. Сӧӧгі Москвада Троекуровскай сыыратта чатча.

Сӧбіре

Иван Ярыгиннің ипчізі — Наталья Алексеевна Ярыгина (тӧр. 1954), Башкортостаннаң сыххан. Россияның Спорт кӱрезі федерациязының пастағы вице-президенті, Кӱрестің піріктірілген тилекейі (ФИЛА) вице-президенті полған. Иваннаң 16 частығда Хызылчарда танызып алған.

Хызы — Анна Ярыгина-Локтева (тӧр. 1971), Иван Ярыгиннің адынаң Спортха хабасчаң чыындының полысчылар чӧбінің генеральнай директоры. Спорт гимнастиказынҷа спорт узына кандидат. Ирі — Дмитрий.

Оолғы — Сергей Ярыгин (тӧр. 1973), Иван Ярыгиннің адынаң чыындыда істенче.

Иван Ярыгиннің пархалары парлар.

Титуллар паза сыйыхтар

• Олаңай кӱресче саблығ спорт узы (1972),
• Ікі хати олимп чемпионы (1972, 1976),
• Тилекей чемпионы (1973),
• Пис хати Тилекей кубогының чиңісчізі (1973, 1976, 1977, 1979, 1980),
• Европа чемпионы (1972, 1975, 1976),
• Европа чемпионадында кӱмӱс медальны утхан (1970, 1974),
• Тиксі тилекейдегі Универсиада чиңісчізі (1973),
• 1970 чылдағы Олаңай кӱресче СССР-ның чемпионады — 01 !;
• 1972 чылдағы Олаңай кӱресче СССР-ның чемпионады — 02 !;
• 1973 чылдағы Олаңай кӱресче СССР-ның чемпионады — 01 !;
• 1975 чылдағы СССР чоннарының чайғы Спартакиадазындағы олаңай кӱрес — 03 !;
• 1978 чылдағы Олаңай кӱресче СССР-ның чемпионады — 03 !;
• 1980 чылдағы Олаңай кӱресче СССР-ның чемпионады — 03 !;
• 1974 чылдағы олаңай кӱресче СССР-ның абсолютнай чемпионына марығ — 01 !;
• 1974 чылдағы олаңай кӱресче СССР-ның кубогы — 01 !;
• 1970 чылдағы олаңай кӱресче РСФСР-ның кубогы — 01 !;
• 1971 чылдағы Иван Колевтің хумартхызы — 01 !;
• 1971 чылдағы Тбилисидегі Чоннар аразындағы арға-мӧрій — 01 !;
• 1976 чылдағы Тбилисидегі Чоннар аразындағы арға-мӧрій — 01 !;
• 1978 чылдағы Тбилисидегі Чоннар аразындағы арға-мӧрій — 02 !;
• 1969 чылдағы ЦС ДСО «Труд» первенствозы — 01 !;
• 1968 чылдағы олаңай кӱресче СССР-ның Чииттер чемпионады — 01 !;
• 1969 чылдағы самбоҷа СССР-ның Тирігліг кӱстерінің первенствозы — 01 !

Хумартхы

Хызылчардағы Иван Ярыгиннің адынаң Спорт ӧргезі

Бомбардировщик-ракетоносец Ту-160 «Иван Ярыгин».

• 

  Москвадағы Иван Ярыгиннің адынаң Кӱрес ӧргезі
  . Тилекей спортында улуғ киректер иткен ӱчӱн ФИЛА 1990 чылда И. С. Ярыгиннің сыйыхтарына арға-мӧрій тӧстеп алған. Пастағы марығ Ағбанда ирткен, пасхазы Хызылчарда иртче. Иван Ярыгиннің хумартхызына чарыдылған олаңай кӱресче чоннар аразындағы арға-мӧрій чыл сай Хызылчарда Иван Ярыгиннің адынаң спорт ӧргезінде иртче.
• Ярыгиннің адынаң Ту-160 самолёттарның пірсі адалған.
• 7 ноябрьда 1998 чылда Москвадағы Олимп аалы ачығында, Удальцовтың орамазында, «Иван Ярыгиннің адынаң Олимп аалы» тіп хумартхы тазы паза хумартхы чардызы азылған.
• 8 мартта 2002 чылда Хызылчарда Иван Ярыгиннің хумартхы тазы азылған.
• Хызылчарда Спорт ӧргезіне Ярыгиннің ады пирілген.
• Хызылчарда «Яригиннің проезді» пар.
• Москвада Авиамоторнай орамада Иван Ярыгиннің адынаң Кӱрес ӧргезі азылған.
• Ставрополь крайында, спортсмен ӱреен орында 6 сентябрьда 2012 чылда «Иван Ярыгин — орыс алыпха дагестанецтердең» хумартхы тас азылған
• Махачкалада, Ағбанда паза Саяногорскта Ярыгиннің адынаң орамалар адалғаннар.
• Ағбанда 22 августта 2013 чылда И. Ярыгиннің адынаң сквер азылған.
• Хызылчар крайындағы Шушенскай аймахтың Сизая посёлогында 20 августта 1999 чылда Иван Ярыгиннің музейі азылған.
• Хызылчардағы оң сариндағы набережнай Иван Ярыгиннің адын ал чӧрче.

Документальнай фильмнер

• 1976 — «Сибирский богатырь Иван Ярыгин» — документальнай фильм (10 пағ.) 1976 чылдағы Монреальда ирткен Олимпиада алнында суурылған. Режиссёр Л. Сурин, сценарий авторы А. Уваров.
• 2001 — «Иван Ярыгин. Воспоминания» — олаңай кӱресче ікі хати Олимп чемпионы Иван Ярыгиннеңер документальнай видеофильм (52 пағ.). Сценарий авторы, режиссёр паза оператор Юрий Елхов. Иван Ярыгиннің чыындызы (Москва).
• 2006 — «Иван Ярыгин» («Как уходили кумиры» сериядаң) — документальнай паза публицистическай фильм (19:23 пағ.) Режиссёрлар Дмитрий Кужаров, Александр Шляхтин.
• 2018 — Тропа Ивана Ярыгина — документальнай фильм. Автор — Дмитрий Голованов

Библиография

• Ярыгин И. С. Ты выходишь на ковёр: Воспоминания борца вольного стиля. / Лит. запись В. Голубева. — М.: Советская Россия, 1989. — 140 с.
• Ярыгин И. С. Суровые мужские игры: Вольная борьба. / Лит. запись В. Голубева, М. Бримана. — Красноярск: Красноярское книжное издательство, 1995. — 190 с.
• Ярыгин И. С. Автопортрет на фоне ковра / Послесл. И. Урилова. — М.: Агентство печати «Новости», 1998. — 230 с.

Алған орын

Литература

• Большая олимпийская энциклопедия. Т. 1-2. Автор-составитель В. Л. Штейнбах. — М.: Олимпия Пресс, 2006. — 784+968 с.: ил.
• Павлова, Анна. Последний богатырь Иван Ярыгин // Наш Красноярский край. — 28.08.2014. — № 63 (653).
• Иван Ярыгин — легенда спорта // автор-составитель Ю. А. Иванов. — Абакан: Издательство Хакасского государственного университета, 2005. — 197 с. — ISBN 5-7810-0296-0
• Ярыгин, Иван Сергеевич // Шервуд — Яя. — М. : Большая российская энциклопедия, 2017. — С. 785. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 35). — ISBN 978-5-85270-373-6.

Ссылкалар

• Иван Сергеевич Ярыгин — биография, фотографии, спортивная карьера и архивные видео на портале LegendaryFighters.ru
• Турнир памяти Ивана Ярыгина