Попов, Сергей Николаевич (скульптор)

Рувики тiп сайттаң
РУВИКИ проектте пу фамилиялығ пасха кізілердеңер статьялар парлар Попов, Сергей Николаевич.
Сергей Николаевич Попов
Popov S.N.jpg
Тӧреен кӱні 11 ӱртӱн айы 1897({{padleft:1897|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:11|2|0}})
Тӧреен чирі
Ӱреен кӱні 16 хосхар айы 1977({{padleft:1977|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:16|2|0}}) (79 лет)
Ӱреен чирі
Хазна
Айғасчатхан кирее скульптор
Сыйыхтар паза премиялар
«Москваны арачылаан ӱчӱн» медаль юбилейная медаль «Тридцать лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» медаль «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.»

Сергей Николаевич Попов (11 ӱртӱн айы 1897, Новочеркасск[d] — 16 хосхар айы 1977, Москва[d]) — совет скульпторы. Станок паза монумент скульптуразында тоғынған, портреттер узы[1]. Тверьдегі М. И. Калининге хумартхы тастың паза Шахтыдағы В. И. Ленинге хумартхы тастың авторы полча.

Чуртас чолы

[тӱзедерге | код тӱзедерге]
«Красноармеец» (сол саринаң) реставрация тузында
Тверьдегі М. И. Калининге хумартхы тас
Н. И. Семейконың бюзы Славянскта

Сергей Попов 1897 чылның ӱртӱн айының 11-ҷі кӱнінде Новочеркасскта[2] тимірчолҷы сӧбірезінде[3] тӧреен. 1905—1915 чылларда Новочеркассктағы паза Воронежтегі[2] училищеде ӱгренген (амғы 1 № ортымах школа [4]). Пӱдіріг киреенде тоғынған[5]. 1917 чылда прапорщиктер школазын тоос салған[2]. 1918 чылдаң пасти 1923 чылға теере Хызыл армияда служба ирткен[3]. 1919 чылда Тула губерниязының чаа киректерінҷе комиссары полыбысхан. 1920 чылда Новосиль городта Туладағы губерния военкомының полысчызы полыбысхан. 1923—1928 чылларда Тула исполкомының Тула губерниязының физкультура чӧбінде тоғынған. 1928 чылда Революция Россиязының хоосчылар ассоциациязының пӧзік курстарына кіріп алған, И. М. Чайковтың устаанда ӱгренген. 1929 чылда пастағызын на Хоосчылар ассоциациязының кӧзідиинде араласхан. 1930 чылда Москвадағы Вхутеинге кіріп алған, В. И. Мухинада ӱгренген. Олох кӱнде Лениградтағы Пролетарий хоос искусствозы институдының скульптура факультедінзер ӱгренерге кірібіскен. А. Т. Матвеевтің холында ӱгренген. 1932 чылда институтты тоозып, Тулазар айланған[2]. 1933 чылда Москвазар кӧс парыбысхан паза Москвадағы РСФСР-ның Хоосчылар пірігізінзер алылған[3].

1943 чылда Москвадағы хоос чыындызын тӧстирінде араласхан. 1946 чылға теере аның устағҷызы полған. 1948—1953 чылларда скульптураҷа МТХ кнезінің орынҷызы полған[2]. Нинҷе-нинҷе хати Хоосчылар пірігізінің Москвадағы пӧлиинің ревизия комиссиязының кнезіне табылған[3].

Москвада чуртаан паза істенген[1]. 1977 чылның хосхар айының 16-ҷы кӱнінде ӱр ағырған соонда ӱреен[2]. Ваганьковскай сыыратта сӧӧгі чатча (16 участок)[6].

Чайаачызы

[тӱзедерге | код тӱзедерге]

1930 чылларда парад скульптураларын ит турҷаң, олох туста «позына» позының тузындағы кізілернің портреттерін чайаҷаң. 1932 чылда Тулада харах имнег туразының барельефін тимнеен[2]. 1934 чылда Тулада «Труд и оборона» тоғысты иткен (М. Ф. Листопаднаң А. И. Тенетанаң хада). 1935—1936 чылларда Шахты городта В. И. Ленинге хумартхы тасты[ru] чайаан[2] (М. Ф. Листопаднаң хада)[7]. Ол хумартхы тастың хобырии 1938 чылда Тамбов городтың кінінде турғызылған[8]. Ленин скульптуразының хобырылған версиялары тимір бетоннаң Горькийнің адынаң ЦПКиО мастерскойларында тимнелгеннер (пӧзии2,33 м, плинт 0,8×0,8 м)[9]. 1936 чылда парк фонтаннарына кӧріл парған «Будь готов» тіп ӱс фигуралығ группаны чайап салған, аны скульптор піди чарыт пирген: «Салют итчеткен пионер сол холында кӱресті паза чиңісті таныхтапчатхан знамяны тутча, ікінҷі фигура — пионер, паза ӱзінҷі фигура — авиамодельні позытчатхан хыс пионер — пістің пионерия чуртапчатхан сағыстарны паза киректерні таныхтапча»[9]. 1937 чылда «Красноармеец» скульптураны чайап салған, ол Москвадағы Алтынзархы суғ вокзалының[ru] хырында турғызылған[2][10].

«Старость» (1937) паза «Портрет старой женщины» (1939) портрет тоғыстарында скульптор тырысхахтар аразында омаларның псхология оңдайларын читір полған. 1938 чылдағы «Комсомолец» паза «Комсомолка», «Калмык» паза «Калмычка», «Монгол» паза «Монголка» тоғыстарда А. Т. Матвеевтің школазы кӧрінче. Ол портреттерде, «Валерка» (1939) тоғыста чіли, революция тӧлінің романтиказы кӧзіділче. 1940 чыллар пасталчатханда, Сергей Попов скульптор Леонид Шервудты нинҷе-нинҷе хати чайаан. Аның портреттерінде Попов скульпторның омазының пасхалалчатханын кӧзіт пирерге кӱстенген. Тоғыртын портреді симметриялығ, ӧӧн саринаң симметриялығ нимес. Попов полған на тырысхахты паза тамырны кӧзіт пирерге кӱстенген[2].

Попов портреттерінің кӧп сабазында пасты ла кӧзітчең. Лётчика В. Л. Мельниковтың портредіне, тізең, пазы паза ікі Чааҷы Хызыл Знамязы орденніг кӧксі кірген (1940—1942)[2][11]. Лётчиктің махачызы тастындағы ниме-ноолары нимес, иң пурнада кӧрізінең паза тирең тырысхахтарынаң таныхталча[2].

Сергей Поповтың 1945 чылда чайалған «Голова юноши (Карлуша)» паза «Юность. Портрет сына» портреттері хатығ сындырлығлар[2]. Мраморнаң иділген оолғының портредінде нымзах сибіректерінең паза сырайының нымзах омазынаң кизе-тоғыр кискіс теелбеен дее тон кӧзіділген[2][12].

1945 чылда хоосчы Ф. А. Модоровтың портредін чайап салған[2]. Пазы айланыста, тоғыртын даа кӧзіділік. Портреттің чардыхтары хатығ иділгеннер: хойығ кӧміскелері, сала алтынзар кӧрчеткен тирең одырчатхан харахтары, чоон пурны, ирні, топтайчатхан ээгі[2][13]. «Серп и молот» заводтың саблығ сталевары С. В. Чесноковтың портредінде стахановецтернің тиксі омазы кӧзіділген[5].

Чаа соонаң Севастопольда адмирал Ф. Ф. Ушаковха паза Москвада маршал Б. М. Шапошниковха хумартхы тастар проекттерін тимнеен[14]. Чахығ хоостыра ікі хати Совет Союзының Матырлары С. Ф. Шутовтың[ru] (1946), А. П. Шилиннің (1947) паза Н. И. Семейконың (1948) бюсттарын иткен. Олар матырларның тӧреен чирлерінде турғызылғаннар. Андағ тоғыстарны чазағлығ идерге киректелген, че скульптор оларға олаңай кізілернің омазын читір полған[2].

1945 чылда Г. А. Шульнең[ru] хада Шахты городта чаа тузында чідірілген В. И. Лениннің хумартхы тазы орнына наа хумартхы тасты ит пирген. Хумартхы тас 1948 чылда азылған. Чаа алнындағызынаң тиңнестірзе, наа хумартхы таста холын хығырығ оңдайынаң тутпинча, оң холы тӱзірілік[15].

1955 чылда Калининде (амғы Тверьде) М. И. Калининге хумартхы тас азылған, аны Попов архитектор Л. Н. Кулаганаң хада иткен. «Тиксі Союзтағы староста» прай сынынаң чонға айланып кӧзіділген[16].

1961—1963 чылларда «Маришка» портретті тимнеен. Аның модельі чазынаң улуғ кӧрінчеткен он ӱс частығ хызыҷах полған. Аның сырайының омазы орта, састары сибірек, сіліг мойны, харахтары алтынзар кӧрчелер. Пу портретте скульптор ипчі полчатханын кӧзіт пирген[2].

А. М. Горькийнің 1961—1963 чылларда чайалған портредінде, скульптор писательнің аар омазын кӧзіт пирген. Сырайында писательнің сыдамах оңдайында паза кӱстіг пӱдізінде чазынчатхан пессимизм пілдірче[2].

1960 чылларның соонзар — 1970 чыллар пасталчатханда, ікі натурада чайалған В. И. Лениннің портредінде монументальность паза чӧріс килісчелер. Анда сағысчынаң тактиктің омалары палғалыс парғаннар, че вождь омазы чоғыл. Пу портрет 1976 чылда Москвадағы скульпторларның кӧзідиине сығарылған[2].

Сергей Попов сӧбірезінің, туған-чағыннарының портреттерін чайаҷаң. Оларның санында биолог Н. А. Слёзкин полған. Аның портредінде скульптор харах ибіре тырысхахтығ, нымзах, майых парған сырайны кӧзіт пирген. Архитектор С. И. Кучановтың портредінде автор кізінің сағыссыратчатхан сағыстарын читір полған. Актёр М. П. Болдуманның портредінде скульптор чирдегі композициянаң чахсы тузалан полчатханын кӧзіт пирген. Аар айлан парған галстук, пазының паза кӧрізінің айланызы артисттің пик нимес амырын читірчелер[2].

Сергей Поповтың ӧӧн тоғыстарының пірсі «Конница» скульптура полча. Анынаң ол прай чайаачы чуртазында тоғынған. Композицияа тоғыс чалаң кізі кірче. Скульптураның чӧріс ойызы трубачтаң чирдең кӧдірілген пастағы чалаң кізее парча. Скульптураның ӧӧн чардығы — революция знамязы. Пу скульптура 1946 чылда Тиксі Союзтағы кӧзідігде турғызылған[2][14].

1989—1990 чылларда Москвада С. Н. Поповтың тоғыстарының пос кӧзідии ирткен[1]. Аның скульптуралары Третьяковтарның хазна галереязының[1] паза пасха музейлернің чыындыларында хайраллалчалар.

Сӧбіре

[тӱзедерге | код тӱзедерге]

1923 чылда Сергей Попов Н. А. Калашникованаң хоных хонғаннар. Оларның ӱс пала тӧреен[2].

1937 чылда скульпторның харындазы Иван Попов паза пиҷезі репрессияа тартылғаннар. Сергей Попов оларның палаларын ӧскірерге алған[2].

Чыйыхтар паза званиелер

[тӱзедерге | код тӱзедерге]
  • Новосильнің аарластығ кізізі (1967) — Совет ӱлгӱзі турчатхан чылларда городтың халых чуртазында ӧткін араласхан ӱчӱн[2]
  • «Москваны арачылаан ӱчӱн» медаль (1946)[2]
  • «1941—1945 чылларда Илбек Адалығ чаадағы махтағлығ істенізі ӱчӱн» медаль (1946)[2]
  • «1941—1945 чыллардағы Илбек Адалығ чаа Чиңізіне отыс чыл» пайрамнығ медаль (1975)[2]

Алған орын

[тӱзедерге | код тӱзедерге]
  1. ↑ 1 2 3 4 Государственная Третьяковская галерея: Скульптура второй половины XX века. — М., 2002. — С. 357.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Сергей Николаевич Попов (1897—1977) : Скульптура : Выст. произведений : Каталог / [Составитель Т. Ю. Виноградова; Авт. вступ. ст. Л. И. Попова]. — М. : Сов. художник, 1989.
  3. ↑ 1 2 3 4 С. Н. Попов (некролог) // Московский художник. — 1977. — № 18 (19 апреля).
  4. ↑ Кирсанов Е. И. Новочеркасск — столица мирового казачества: история и современность. 2008. — С. 671
  5. ↑ 1 2 С. Н. Попов (буклет). — М.: Советский художник, 1950.
  6. ↑ Артамонов М. Д. Московский некрополь. — М.: Столица, 1995. — С. 130.
  7. ↑ По советской стране // Советское искусство : газета. — 1936. — № 53 (339) (17 ноября). — С. 4.
  8. ↑ Памятник В.И. Ленину. heritage.tstu.ru. Дата обращения: 24 Кӱрген айы 2023.
  9. ↑ 1 2 Скульптурные мастерские ЦПКиО им. М. Горького. Проспект № 1. — М., 1937.
  10. ↑ Установка скульптуры "Красноармеец-пограничник" // Строительство Москвы. — 1937. — № 15. — С. 31.
  11. ↑ Попов Сергей Николаевич. Скульптура «Лётчик Мельников Всеволод Лукьянович» (бюст). Государственный каталог Музейного фонда Российской Федерации. Дата обращения: 26 Кӱрген айы 2023.
  12. ↑ Попов Сергей Николаевич. Бюст. Портрет сына (Юность). Государственный каталог Музейного фонда Российской Федерации. Дата обращения: 26 Кӱрген айы 2023.
  13. ↑ Попов Сергей Николаевич. Голова. Модоров Федор Александрович (1890-1966). Государственный каталог Музейного фонда Российской Федерации. Дата обращения: 26 Кӱрген айы 2023.
  14. ↑ 1 2 Скульптор С. Н. Попов // Огонёк. — 1946. — № 4 (Кӱрген айы).
  15. ↑ Город Шахты в исторических памятниках: краеведческий очерк. mir.donpac.ru. Дата обращения: 26 Кӱрген айы 2023.
  16. ↑ Памятники истории и культуры Калининской области / сост. Э. А. Шулепова. — М.: Московский рабочий, 1988. — ISBN 5-239-00434-Х.
Алған орны - https://kjh.ruwiki.ru/w/index.php?title=Попов,_Сергей_Николаевич_(скульптор)&oldid=94431