Олғаннарны арачылаҷаң чоннар аразындағы кӱн

Рувики тiп сайттаң
Сыныхталған статья
Пу терминнің пасха даа тузалары пар, кӧр. Олғаннар кӱні.
Олғаннарны арачылаҷаң кӱн
Олғаннарны арачылаҷаң чоннар аразындағы кӱнде палалар хоостапчалар.
Олғаннарны арачылаҷаң чоннар аразындағы кӱнде палалар хоостапчалар.
Тип Олғаннарны арачылаҷаң чоннар аразындағы кӱн
Закон хоостыра Олғаннарны арачылаҷаң чоннар аразындағы кӱн
Тӧстелген 1949 чылның кічіг хырлас айында Парижте Ипчілернің чоннар аразындағы демократия федерациязы конгрезінің чарадиинаң
Кӱні Хандых айының 1-ғы кӱнінде
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Олғаннарны арачылаҷаң чоннар аразындағы кӱн (орыс. Международный день защиты детей) — 1949 чылдаң сығара чыл сай тилекейнің хазналарының кӧп сабазында хандых айының 1-ғы кӱнінде таныхталчатхан ӱлӱкӱн[1][2] (нинҷе-де хазнада кічіг хырлас айының 20-ҷі кӱнінде)[3].

СССР-ның 1958 чылдағы Олғаннарны арачылаҷаң чоннар аразындағы кӱнге чарыдылған почта марказы, тилекейдегі аймах чоннарның олғаннары кӧзіділік. (ЦФА [«Марка» АО-зы] 2161 № )

Аның ӧӧн пӧгіні халыхты тилекейде олғаннарның правозын тудынарына, оларның чуртасха, пос кӧрізіне правозын хайраллирына, ирееленістең арачылирына тартары полча[4]. 1950 чылдаң сығара ООН олғаннар правозын арачылирын тилекейдегі ӧӧн кӧстеглер санында чарлабысхан[5].

Чоннар аразындағы олғаннарны арачылаҷаң кӱнде хазналарның кӧп сабазында музыка ойыннары, спорт паза ӱтерчең мероприятиелер[6], олғаннарға хабасчаң, аар ағырчатхан палаларға[7], олған тураларындағы ӧкістерге паза чазы читкелектерге, чуға чуртапчатхан сӧбірелернің ӱгренҷілеріне паза школаа чӧргелектерге[2] аймах полызығ чӧрімнері иртірілчелер[8].

Чоннар аразындағы аймах чыындыларның волонтёрлары, пу кӱнде тилекейнің экономика саринаң уйан чуртапчатхан хазналарынзар гуманитарнай полызығ ызып, олғаннарның сидіксіністеріне хайығны айландырчалар[9]. ХХI чӱс чылда олғаннарның праволарын хыйыстырғаны, ӧзӧгіс, кічігдең алай кӱснең тоғындыртчатхан сурығлар ам даа турчалар[10].

Тилекейде олғаннарның ағырсымнығ сурығларына чарыдылча ӱс кӱн: — Тиксі тилекейдегі пала кӱні (20 ноябрьда)[11], Чоннар аразындағы пырозы чох ирег кӧрген олғаннар кӱні (4 июньда)[12] паза Африкадағы олғаннарны арачылаҷаң кӱн (16 июньда)[13].

Тархыны

[тӱзедерге | код тӱзедерге]

1925 чылда Женевада олғаннарның амыр чуртазы сурығларына чарыдылған Тиксі тилекейдегі ипчілер конференциязы, олғаннарға хабасчаң кӱнні тӧстеп, аны чыл иртірерге чӧп пирген[1]. 1926 чылда аны Мексикада, Турцияда, Венгрияда паза тилекейнің пасха хазналарында таныхтааннар[3][6].

Тиксі тилекейде хандых айының 1-ғы кӱнінде таныхталчатхан Олғаннарны арачылаҷаң кӱнні Чоннар аразындағы ипчілернің демократия федерациязы (франц. Fédération démocratique internationale des femmes) 1949 чылның кічіг хырлас айының 20-ҷі кӱнінде тӧстеп алған[14]. ООН пу пастағны чаратхан, 1959 чылда Пала праволарының декларациязын алыбысхан. Іди олғаннар правозын, чуртазын, хазиин арачылиры тилекейдегі ӧӧн кӧстеглер санына кірген[1].

Олғаннарның чоннар аразындағы правозын пиктепчеткен пічік 1989 чылның кічіг хырлас айының 20-ҷі кӱнінде ООН алыбысхан Пала правозынҷа конвенция[ru] полча[5], СССР-да ол 1990 чылның от айының 13-ҷі кӱнінде алылған[3].

Россия Федерациязында олғаннар правозын 1998 чылның от айының 24-ҷі кӱнінде алылған «РФ-дағы пала правозының ӧӧн ізендіріглерінеңер» федеральнай закон арачылапча. Аның хоостыра Россия Федерациязының Конституциязынҷа кӧріл парған олғаннар правозының паза закон кирексіністерінің ізендіріглері оңдайлалча[1]. 2022 чылға Россия Федерациязының 85 регионында Пала правозынҷа уполномоченнай институды маңнаныстығ кирілген[15].

Тилекейде олғаннар правозының сидік сурығлары

[тӱзедерге | код тӱзедерге]

1950 чылда ООН олғаннарны арачылаҷаң сурығны тилекей синінде ӧӧн сурығлар санына кир салған даа полза, паза пала правозы Пала правозынаңар конвенцияҷа арачылалза даа[5], палалар ӧзӧкчеткені, оларны кӱснең тоғындыртчатханы, иреелепчетккені тилекейнің аймах хазналарында прай даа чирде ілезіне сығарылча[1][16].

Іди 2020 чыл пасталғанда, 160 млн пала, олған тузының тадиин толдыразынаң піл полбин, чалланып тоғынғаннар (оларның аразында 79 млн олған хазыхха хорғыс ағылчатхан тоғыста полғаннар)[10][17].

Чылда 1 млрд-ча олған аймах ирег кӧрче: олғаннарны сох салчалар, оларға кӱл салчалар, психика саринаң хазыхха хорғыс ағылчалар. 2020 чылда Тиксі тилекейдегі хазых хайраллаҷаң пірігістің[ru] устаанда чоннар аразындағы он пірігіс «INSPIRE: семь стратегий по ликвидации насилия в отношении детей» проект тимнеп салған[18].

ООН танығларынаң, 2023 чылның кӱрген айына тилекейнің 15 хазназында 30 млн азыра олған читіре азыранмин ирееленче, оларның аразында 8 млн олған тың ӧзӧгісте чуртапча[19].

Россияда паза тилекейде таныхтир кибір

[тӱзедерге | код тӱзедерге]

Олғаннарны арачылаҷаң чоннар аразындағы кӱнде хазналарның кӧп сабазында музыка ойыннары, спорт марығлары, ӱтерчең мероприятиелер, аар ағырчатхан олғаннарға[7], олған тураларында ӧсчеткен ӧкістерге, чуға чуртапчатхан сӧбірелернің ӱгренҷілеріне паза школаа читкелектерге[2] полызығ пирҷең аймах чӧрімнер иртірілчелер[8].

Пу кӱнге Россияда паза пасха хазналарда іҷе поларын паза олған тузын хайраллирына, пала правозын арачылирына чарыдылған аймах чӧрімнер иртірілчелер. Кӧзідімге, аборттаң тоғыр кізілер Олғаннарны арачылаҷаң чоннар аразындағы кӱнде тӧреелек палаларның чуртасха правозын арачылир пӧгіннең чӧрімнер иртірчелер. Чехияда[20], Литвада[21], Белоруссияда[22], Россияда[23][24] паза пасха хазналарда хандых айының 1-ғы кӱнінде алай аның алнынҷа нинҷе-де тиліпчеткен хазналарда аборттар ӧсчеткеніне чонның хайиин тартчатхан чӧрімнер иртірілчелер.

Россияның городтарында онкология ағырығларынаң ирееленчеткен олғаннарға хабасчаң чӧрімнер иртчелер. Іди 2012 чылда Санкт-Петербургта Олғаннарны арачылаҷаң чоннар аразындағы кӱнге «Ах чахайах» чӧрім чарыдылған. Аның хоостыра аар ағырчатхан олғаннарға ахча чыыры паза чонның хайиин олған онкологиязына тартарға кӧріл парған[7].

2013 чылдаң сығара Олғаннарны арачылаҷаң чоннар аразындағы кӱнде Россияның городтарында (Москвада, Ярославльда, Краснодарда, Ивановода, Пензада, Самарада, Казаньда, Нижний Новгородта, Уфада, Астраханьда, Тулада, Ижевскте)[4] хандых айының 1-ғы кӱнінде чыл сай Пастағы каналның «Стань первым!» тіп полызығ чӧрімі иртче. Аның ӧӧн пӧгіні хазыхтаң уйан олғаннарға, ӧкістерге паза кӧп палалығ сӧбірелерге хабазары полча[25].

Алған орын

[тӱзедерге | код тӱзедерге]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 Роженцова О. Когда отмечают День защиты детей. РБК (24 Сілкер айы 2023). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  2. ↑ 1 2 3 1 июня - Международный день защиты детей. Уполномоченный при Президенте РФ по правам ребенка (1 Хандых айы 2022). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  3. ↑ 1 2 3 Международный день защиты детей 1 июня. Досье. ТАСС (1 Хандых айы 2016). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  4. ↑ 1 2 Международный день защиты детей: история и традиции праздника. РИА Новости (1 Хандых айы 2016). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  5. ↑ 1 2 3 Конвенция о правах ребёнка. КонсультантПлюс. Дата обращения: 30 Орғах айы 2023. Архивировано 12 Сілкер айы 2022 года.
  6. ↑ 1 2 1 июня — День защиты детей: как у малышей и подростков появился свой праздник. Известия (31 Сілкер айы 2023). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  7. ↑ 1 2 3 Благотворительная акция «Белый цветок». Детский хоспис (1 Хандых айы 2019). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  8. ↑ 1 2 Международный день защиты детей. Центр гигиенического образования населения Роспотребнадзора России (1 Хандых айы 2020). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  9. ↑ ЮНИСЕФ «Гуманитарная деятельность в интересах детей». ЮНИСЕФ (1 Хандых айы 2022). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  10. ↑ 1 2 Детский труд. Международная организация труда (12 От айы 2021). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  11. ↑ Всемирный День ребенка. ООН. Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  12. ↑ Миллионы детей во всем мире страдают от дискриминации. ООН (18 Кічіг хырлас айы 2022). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  13. ↑ Сегодня — День защиты детей Африки. ООН (16 Хандых айы 2011). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  14. ↑ Воловатов В. Когда основали Международную демократическую федерацию женщин. Парламентская газета (1 Улуғ хырлас айы 2020). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  15. ↑ Становление института Уполномоченного по правам ребенка в Российской Федерации. Уполномоченный по правам ребенка в Российской Федерации. Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  16. ↑ Яушева Э. новому докладу, половина детей,разработанные стратегии для их защиты. Агентства ООН заявляют о всплеске насилия в отношении детей во время пандемии COVID-19. ЮНИСЕФ (23 Хандых айы 2020). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  17. ↑ Детский труд: глобальные оценки. ООН. Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  18. ↑ Насилие в отношении детей. ВОЗ (29 Кічіг хырлас айы 2022). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  19. ↑ ООН: 30 миллионов детей в 15 странах страдают от истощения. ООН (12 Кӱрген айы 2023). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  20. ↑ В Праге прошла демонстрация против абортов. ТАСС (1 Хандых айы 2021). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  21. ↑ Православные Литвы - против абортов. ИА REGNUM (1 Хандых айы 2011). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  22. ↑ 1 июня прошла акция против абортов «Мама подари мне жизнь». Боровичская Епархия Русской Православной Церкви (1 Хандых айы 2017). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  23. ↑ В Москве и других городах России проходит акция против абортов "40 дней за жизнь". Interfax (24 Кӧрік айы 2014). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  24. ↑ Наложили запрет. Врачи откажутся от проведения абортов 1 июня. SmartNews (31 Сілкер айы 2014). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.
  25. ↑ Масштабная благотворительная акция «СТАНЬ ПЕРВЫМ!» в этом году пройдёт в Чебоксарах. Первый канал (13 Сілкер айы 2019). Дата обращения: 30 Орғах айы 2023.

Ссылкалар

[тӱзедерге | код тӱзедерге]
Алған орны - https://kjh.ruwiki.ru/w/index.php?title=Олғаннарны_арачылаҷаң_чоннар_аразындағы_кӱн&oldid=96246