Россиядағы информатика кӱні
| Россиядағы информатика кӱні | |
|---|---|
 | |
| Тип |
Россиядағы  |
| Закон хоостыра | Россиядағы информатика кӱні |
| Кӱні | 4 декабря |
Россиядағы информатика кӱні (орыс. День информа́тики в Росси́и) чыл сай 4 декабрьда таныхталча. Ӱлӱкӱн 1998 чылдаң сығара таныхталча. Ол Исаак Бруктың паза Башир Рамеевтің саннығ электроннай санаҷаң машиназын пічікке киргеннең 50 чылына чарыдылған[1].
Тархын
Россиядағы информатиканың тӧреен кӱніне 1948 чылның 4-ҷі улуғ хырлас айы саналча. СССР-да ол туста «информатика» сӧс тузаланғалах полған. Аны совет учёнай Александром Харкевич 14 чыл пазынаң кирерге чӧпнең сыххан[2]. Великобританияда «информатика» сӧс 1957 чылда кирілген, Германияда, тізең, 1959 чылда[3].
4 декабрьда 1948 чылда СССР-ның кинематографияҷа Министрлер чӧбінің хазна комитеді саннығ электроннай санаҷаң машинаны пічікке кирген. Аны Исаак Брукнаң Башир Рамеев идіп алғаннар. Автор свидетельствозы 10475 № полған. Ол СССР-да электроннай санаҷаң техника облазында пастағы андағ сағынып алған ниме полған[3].
Хада пір чыл тоғынған аразына Брукнаң Рамеев ЭВМ-ның аймах узеллерін тимниріне 50 азыра пічік тимнеп салғаннар. Соонаң арах Рамеев оларнаң «Стрела» ЭВМ машиназын пӱдірерінде тузаланған. Ол СССР-дағы промышленность производствозына кирілген пастағы ЭВМ полған[1].
Россиядағы пастағы М-1 тіп электроннай санаҷаң машинаның монтажы 1950 чылның чарыс айында пасталған. 1951 чылның пастағы чардығында тирігнің автономнай настройказы, аның чарытхы паза функциональнай интеграциязы иділген, машина прай саринаң иптелген. 1951 чылның орғах айына М-1 автомат нимес оңдайда прай ӧӧн арифметика операцияларын иткен[4].
1951 чылның ортызынзар М-1 ӧӧн арифметика операцияларын идер синге читкен. 1951 чыл соонзар машина тиксі тимнелген. Ол пір ле полған[4].
Чапсых танығлар
- 1888 чыл — Герман Холлерит пастағы олаңай санаҷаң машинаны (табулятор) идібіскен[5];
- 1957 чыл — Карл Штейнбух «информатика» терминні пастағызын на кирген[6];
- 1969 чыл — ARPANET пол килген. Интернет сеть прототибі[7];
- 1985 чыл — информатика СССР-ның школаларында хайди даа апарылар предмет пол парча[8];
- Информатика облазындағы киректер ӱчӱн иң пӧзік сыйых Тьюринг сыйии полча.
Амғы туста
Россиядағы национальнай подкомитеді IEEE Компьютер пірігізі (IEEE Computer Society) СССР-ның паза Россияның информатиказы тархынынаңар істезіг тоғызын апарған. Анын хоостыра, кӧп пічіктер хайыға алылғаннар, пастағы саннығ электроннай санаҷаң совет машиналары пӱдірілген тустағы кізілернең тоғазығлар иртірілгеннер. Алылған салтарларҷа «Computers in Russia: Science, Education, and Industry» статья тимнелген[9]. 1998 чылда Бруктың паза Рамеевтің машиназын пічікке киргеннең 50 чылына чарыдып, 4 декабрьда Россия информатиказының кӱнін таныхтирдаңар сурығ кӧдірілген[1].
Алған орын
- ↑ 1 2 3 randall. День информатики в России: история первого проекта автоматической вычислительной машины. HABR (4 Улуғ хырлас айы 2018). Дата обращения: 24 Кічіг хырлас айы 2023.
- ↑ ИРИНА ШЕВЧУК. День информатики 2023 в России: история и традиции праздника. Комсомольская правда. Дата обращения: 24 Кічіг хырлас айы 2023.
- ↑ 1 2 4 ДЕКАБРЯ — ДЕНЬ РОССИЙСКОЙ ИНФОРМАТИКИ. Научная Россия (4 Улуғ хырлас айы 2022). Дата обращения: 24 Кічіг хырлас айы 2023.
- ↑ 1 2 Ю.В. Рогачев. Вычислительная техника от М-1 до М-13. (1950 - 1991). Виртуальный компьютерный музей. Дата обращения: 24 Кічіг хырлас айы 2023.
- ↑ Ксения Редичкина. Первой электрической вычислительной машине исполнилось 132 год. Парламентская Газета (29 Азығ айы 2020). Дата обращения: 24 Кічіг хырлас айы 2023.
- ↑ 4 декабря – День информатики в России! sut.ru (2 Улуғ хырлас айы 2022). Дата обращения: 24 Кічіг хырлас айы 2023.
- ↑ 50 лет назад в Минобороны США изобрели первый в мире интернет. Почему проект глобальной сети не выжил? Лента.ру (1 Кічіг хырлас айы 2022). Дата обращения: 24 Кічіг хырлас айы 2023.
- ↑ saul. Эволюция школьной программы по информатике. Хабр (2 Ӱртӱн айы 2013).
- ↑ Computers in Russia: science, education, and industry (англ.). IEEE Xplore (July-Sept. 1999). Дата обращения: 24 Кічіг хырлас айы 2023.