Ирiн помадазы


Ирін помадазы (фр. pommade, итал. pomata лат. pōmum — «яблоко»[1]) — иріннерні ӧтіг ӧңніг идер, оларның хырин нымзадар алай хурғапчатханынаң хайраллир ӱчӱн тузаланылчатхан косметика средствозы. Спермацетатнаң, воскнаң, какао хайағынаң, вазелин хайағынаң, сырларнаң, чыстарнаң паза пасха нимелернең тимнелче.
Ирін помадазы кӧрімнері, ӧңнері, ӱзі сині хоостыра аймах поладыр. Кибірли ол иріннерні пірее ӧңе сырлапчатхан, нинҷе-де сағат тудыл полчатхан футлярға турғызылчатхан хатығ стик полча.
Пастағызын на помада 5 000 чыл мының алнында пастап Месопотамияда, анаң Пурунғы Египетте, Пурунғы Грецияда, соонаң Римде пол килген. Ол туста аны воскнаң паза унадылған аарлығ тастарнаң итчеңңер. Соонаң пу косметика средствозын тимнирінде фрукттарнаң, чистектернең, мал арығынаң паза иріннерні сырлапчатхан пасха нимелернең тузаланҷаңнар.
Амғы туста ирін помадазы макияжтың элементі, ідӧк иріннернің кӧрімін чахсыландырар средство полча.
Тархын
Ирін помадазының иділгені паза тилізі муңар чылларға сӧӧ тартылча. Пастағызын амғы помадаа тӧӧй ниме Месопотамияда 5 муңҷа чыл мының алнында пол килген. Анаң иріннер сырынаң тузаланары Пурунғы Египетке читіре тарадылған. Анда аны хызыл пигментнең, аар воскынаң паза аң-хус ӱзінең тимнеҷеңнер. Соонаң Египет культуразы хоостыра ол Пурунғы Грециязар паза Пурунғы Римзер читкен[2][3].
XIV чӱс чылда, тізең, католиктер тигірибі, Дева Марияны абахайларның абахайларына санап, косметика средстволарынаң тузаланарға чаратпиныбысхан. Крестоносецтер, тізең, Чағын Востоктаң хынғаннарына ирін помадазын ағылар ӱчӱн тыннарын даа айабаҷаңнар[2][4].
Ирін помадазының тархыны ідӧк тӧреміл иртірілчеткен істезіглернең паза ағаа наа нимелер кирерінең палғалыстығ. 1882 чылда виноград помадазы иділген, андар сӱт, аар воскы, хара виноградтың тамырлары паза ӱреннері кірген. Помада тилізіндегі чидіглерге XIX чылның соонзар читкеннер. Француз парфюмерлері помаданы торғы чазынға оралған карандаш кӧрімінде кӧзіткеннер. Соонаң поршень оңдайынаң тоғынчатхан футлярдағы помада сығарыл сыххан, ол помаданы толдыразынаң хорадарға оңдай пирҷең, футлярның, тізең, алыстырылчатхан блоктары полған. XX чӱс чыл пасталарынаң США-да пу косметика средствозы тарадыл сыххан, полған на кӱнде тузаланыл сыххан. 1903 чылда Амстердамдағы Чоннар аразындағы кӧзідігде ах киик ӱзінең тимнелген помада чон алнына сығарылған. Ол хыстарның кӧңніне кіріп, саблан парыбысхан. Ол тусха помада кічіг ідістерге урылҷаң, кисточканаң алай салаанаң сӱртілҷең[3][4].
1915 чылда Морис Леви чон кӧнік парған пастағы помаданы идібіскен, ол тимір контейнерлерде садылған. 1923 чылда Джеймс Брюс Мейсон-кічии цилиндрнің толғалчатхан трубказын пічікке киріп алған. 1930 чылларда сомнар тарадыл сыхханда, Европада паза Алтынзархы Америкада ирін помадазы уламох тузаланыл сыххан[5][6].
1949 чылда фирма Guerlain тимір паза пластик тюбиктіг помаданы сығарҷаң пастағы машиналарны тимнеп алған[2][7]. 1950 чыллар соонзар американ химик Хейзел Бишоп пастағы ӱр тудылчатхан, че істер артыспинчатхан ирін помадазын идіп алған. 1950 чылларда хызыл помада ипчілернің сілігленҷең паза тилекейдегі удаа тузаланчатхан косметика средствозы полыбысхан[6][8]. Помадакинематограф хоостыра саблан парыбысхан. Туных кино тузында актрисалар уламох абахай полар ӱчӱн пу нименең тузаланҷаңнар[3][9]. Мэрилин Монро паза Элизабет Тейлор осхас актрисалар иріннернің хара-хызыл ӧӧн чон аразында таратханнар. Оларның хайии, Gala паза Max Factor компанияларның инновациялары тилекейде ирін помадазының наа ӧңнерін паза кӧстеглерін азарға хабасханнар[6][8]. Помаданың тарадылғанына ідӧк саблығ актриса Сара Бернар полысхан[3]. Ол XIX чӱс чылның пу продуктына хынған паза аны stylo d’Amore (в переводе с фр. — «палочка любви») адап салған. Аннаң пеер ирін помадазының ӧӧ модазы нинҷе-нинҷе хати алысхан: ирінге тӧӧй ӧңнең хызамдых кöкке паза хараға читіре.
1970 чылларда ирін помадазы орнына ирін чылтыразы килген[4][8].
Тилекейдегі экономика 1929—1930 чыллардағы кризисті тобырап алған соонда, «ирін помадазына тӧӧй ниме» тарадылған. Ол концепцияҷа, экономика тӱскені алай халыхтың кӧңні тӱскені тузында алчатхан кізілер аарлығ ниме-ноолар орнына посха килістіре паалларға товарлар алчалар[2][3][10].
Амғы туста тилекейде пу косметика средствозының миллиард азыра единицазын алчалар[3]. 2023 чылда Россия учёнайлары чир-чайаан ниме-нооларынаң тимнелген помаданың пастағы кӧзідімнерін идіп алғаннар. Ол антиоксидант оңдайлығ паза ӱр хайраллалча[11][12].
Иділчеткені паза оңдайлары
Амғы формулаларда касторовай хайах, жожоба хайағы[13] воск, ӱстер паза ӧн пигменттері учурапча. Воск помаданы пик паза сынмас итче, ідӧк пӱдізін тударға полысча. Пастап производительлер аар воскынаң тузаланғаннар, че ол аллергияны сағарар оңдайлығ, аннаңар ам ӧзімнернең иділген воскты алчалар[2][13], среди которых наиболее популярен ланолин[14].
Ирін помадазы сырланҷаң косметикадаң пасха, ідӧк чиит паза сіліг кӧрінер средствоға саналча[15]. Андар вазелин, кокос, олива паза минеральнай хайахтар, витаминнер паза чир-чайаандағы экстракттар кірче. Иң удаа А, С паза Е витаминнері учурапчалар, олар ағырығдаң тоғыр тоғынчалар паза иріннерні ибіркі чир-чайаандағы изі чох нимелернең хайраллапчалар[2][13]. Восктары паза хайахтары кӧп помадалар иріннерні чахсы нымзатчалар паза ӧл итчелер. Удаа тузаланылчатхан сырлар санында кармин полча, хайзы пасха даа промышленность отрасльларында учурапча. Аны хурғадылған хурт-хоостарнаң итчелер[2][15].
Ӱр ниместе производительлер авокадо хайағынаң тузалан сыхханнар. Ол теерні нымзатча паза кирек ниме-нооларнаң пайытча. Ӱстер помаданы тыытчалар, полимерлернің иріннерде халчатхан чуға плёнказы чылтыразын паза тудылчатханын тыытча, ідӧк иреннерге чилге саптырарға паза хурғирға пирбинче. Ӱр тудылар ӱчӱн, ӱстіг чардығына антиоксиданттар паза консерванттар кирiлче[2][15].
Аймағы
Косметика рыногында аймах помадалар парлар: чылтырабинчатхан, атлас, пызыңнапчатхан, ӱр тудылчатхан, ӧл итчеткен, гигиена, кирек ниме-ноолар пирчеткен, иріннерні чоон итчеткен, тістерні ағартчатханға тӧӧй паза пасхазы. Олар хаҷанох сырлапчатхан на продукт ниместер. Амғы производительлер прай даа помадаларны иріннерні чиит полар, ӧл арах кӧрінер иде итчелер[2][7][15].
Чылтырабинчатхан помадада кӧп воск паза пудра. Ол чылтырабаза даа, пызыңнапчатханнарының хыринда аның ӧӧ толдыра паза тирең арах. Атлас помадазы чылтырапча, иріннерні чоон арах кӧрінер иде итче. Ӱр тудылчатхан помада ӧӧн ӱр хайраллапча. Аның чалғыс читпезі — ӱстіг, чағлығ чиис тееп парза, чызыл парча[2].
Гигиена помадазы
Гигиена помадазы — ирін помадызының пірсі, иріннерні хайраллирға тузаланылча. Посха идіне килістіре оңдайнаң таллалча. Иріннерні ӧл арах идерге паза оларны имнирге кӧріл парған. Ол изі чох нимелернең (чилнең, соох алай ізіг киинең), кӱннең, ідӧк вирус инфекцияларынаң арачылапча[16][17].
Помадада ӧл итчеткен паза иріннерге кирек ниме-ноолар парлар, ол санда витаминнер паза фильтрлер, хайзылары иріннерні ультрафиолет сустарынаң хайраллапчалар. Аннаң пасха им-том ӧзімнерінің экстракттары кірче, хайзылары хурғирға паза чарыларға пирбинчелер, ідӧк чарылған нимелерні имнепчелер. Промышленнай оңдайнаң пу косметика XIX чӱс чыл тоозылчатханда, США-дағы Чарльзу Брауни Флит докторның хабазиинаң пасталған, ол ChapStick аттығ помаданы идіп, аны садыға сығарған[16][17].
Тузаланар тузы
Помаданың тузаланар тузы производительінең паза чир-чайаанның ниме-нооларынаң тимнелгенінең палғалыстығ, 6 айдаң 5 чылға теере узарадылча. Тузаланар тузы ирт парған полза, аның пӱдізі алысча, изі чох чыстығ пол парча[2].
Ідӧк кӧр.
- Иріннер бальзамы
- Помада (састар средствозы)
- Сырланҷаң косметика
- Визажист
Алған орын
- ↑ Pomade . Collins Dictionary. Дата обращения: 14 Кӱрген айы 2024.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Альфия Галиева. Губная помада: история создания и тонкости применения . Аргументы и факты (27 Кӧрік айы 2014). Дата обращения: 18 Чарыс айы 2023.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Алексей Мальгавко. Не просто косметика: удивительные факты о губной помаде . РИА Новости (29 От айы 2020). Дата обращения: 10 Кӱрген айы 2024.
- ↑ 1 2 3 История губной помады . nestory.ru (4 От айы 2020). Дата обращения: 25 Улуғ хырлас айы 2023.
- ↑ Fashion: The history of… Lipstick — Lip-smacking good . Дата обращения: 25 Улуғ хырлас айы 2023. Архивировано 15 Орғах айы 2018 года.
- ↑ 1 2 3 Юрий Гандрабура. Кто и зачем придумал губную помаду: интересные факты! techinsider.ru (27 От айы 2023). Дата обращения: 25 Улуғ хырлас айы 2023.
- ↑ 1 2 Помада . Госстандарт. Дата обращения: 10 Кӱрген айы 2024.
- ↑ 1 2 3 Ирина Урнова. Иду на красный: прошлое и настоящее лучшего аксессуара для свидания . РБК (11 Азығ айы 2017). Дата обращения: 25 Улуғ хырлас айы 2023.
- ↑ Губная помада: от Нефертити до Макс-Фактора . Дата обращения: 25 Улуғ хырлас айы 2023. Архивировано 24 Хосхар айы 2017 года.
- ↑ Ксения Кузьмина. Эффект «губной помады». Что происходит с индустрией красоты в период пандемии . Коммерсант (25 Кӧрік айы 2020). Дата обращения: 25 Улуғ хырлас айы 2023.
- ↑ Ева Акимова, Любовь Ставцева. В России придумали содержащую антоцианы полезную косметику для женщин. Красящие пигменты вырабатывают из фруктов, овощей и растений . РБК (25 Хосхар айы 2023). Дата обращения: 10 Кӱрген айы 2024.
- ↑ Валерия Бунина. В России создали полезную губную помаду и кремовые тени . Газета.ру (20 Хосхар айы 2023). Дата обращения: 10 Кӱрген айы 2024.
- ↑ 1 2 3 Абдуллазянова Г. Г., Рудзянко Д. И. Разработка и исследование базовой композиции губной помады // Вестник технологического университета. — 2015. — Т. 18, № 6.
- ↑ Мария Волуйская. Из чего делают губную помаду? Аргументы и факты (8 Хосхар айы 2017). Дата обращения: 10 Кӱрген айы 2024.
- ↑ 1 2 3 4 Бунивер П. Г., Нестерова Н. В., Нестерова О. В. Влияние губных помад на кожу // Scientific heritage. — 2021. — № 65.
- ↑ 1 2 Гигиеническая помада . Госстандарт. Дата обращения: 10 Кӱрген айы 2024.
- ↑ 1 2 Землянская М. С. и др., 2019.
Литература
- Губные помады // Товарный словарь / И. А. Пугачёв (главный редактор). — М.: Государственное издательство торговой литературы, 1957. — Т. II. — Стб. 453—455. — 567 с.
- Землянская М. С., Игнатовец О. С., Феськова Е. В., Толкач О. Я. Современные подходы к созданию гигиенической помады на основе растительных масел // Белорусский государственный технологический университет. — 2019. — № 1. — С. 43—48.
- Менделеев Д. И., Соколов А. М. Косметики // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Ссылкалар